ความจริงหรือความคิด
ไพฑูรย์ สุขสิขารมย์
โรงเรียนของแม่ ตอนที่ 2

ผมเริ่มเห็นใจพุทธศาสนาเสียแล้วซี คนรุ่นใหม่ ไม่ค่อยนิยมเข้าวัด โดยเฉพาะคนกรุง ไปวัดก็ต้องการลาภ ไปเผาศพคนตายไปหาของแจก หลายคนเชื่อเต็มใจ ไปวัดเพื่อฟื้นฟูความเป็นมงคลให้กับชีวิต

วัดส่วนมาก จะสร้างโบสถ์ วิหาร ศาลา กำแพง สวยงาม ครับเมื่อคนมาเพราะวัตถุ จะวัตถุของสังคมภายนอกหรือวัตถุมาจากวัด คนก็วิ่งตาม และเป็นกฎที่เรียกว่าระบบ ย่อมศรัทธาเมื่อเพิ่มความศักดิ์สิทธิ์ อภินิหาร แม่นนายหญิงคนตรึม ตามที่พระผู้ใหญ่ท่านเคยพูดว่า ศาสนาเมืองไทย เริ่มถึงขาลง จึงขยายสู่ต่างประเทศ และจริงคนไทยในต่างประเทศ นอกจากตัวเอง ยังพาลูกหลาน คนรู้จัก ไปวัด จิตศรัทธาธรรมะ แล้วแต่ท่านก็แล้วกัน ความถูกต้องของศาสนาจะให้อะไรก่อนหลัง

การเล่นไพ่ตอง ของคนอุดมวัย (คนแก่) ครับพูดว่าคนแก่ ทุกอย่างมันหดตัว คนหลายคนฟังหดหู่ใจ แต่พอคำว่าอุดม ยิ้ม เออไอ้หลานใช้คำถูก เอ็งคงจะหมายถึงช่วงชีวิตเดินมาถึงวัยของวันนี้ เต็มไปด้วยประสบการณ์ ผมยิ้ม “แม่น” เล่นไพ่ได้เงินเสียเงินไม่มาก แต่ได้คุยกัน สนุก และการเล่นไพ่ตอง มันคือความคิด เหมือนแขนขา ถ้าไม่ออกกำลัง ประสิทธิภาพเริ่มบ่อท่อ สมองก็เช่นกัน สูดอากาศบริสุทธิ์ ดื่มน้ำเยอะ อ่านหนังสือ หลายคนบอกว่าคนสูงอายุชอบอ่านหนังสือธรรมะ และสวดมนต์ ทำให้มีสมาธิ จิตไม่ฟุ้งซ่าน วงการวิจัยตอบรับ ทำให้สมองยังมีคุณภาพในงาน อยู่จนแก่เฒ่าสมองยังรับใช้ เป็นทาสซื่อสัตย์จนวันตาย

5 ปีหลังก่อนแม่ตาย แม่เลิกเล่นไพ่ตอง พอแม่บอกเพื่อนๆ เพราะเป็นสิ่งชอบ แต่แม่ก็เลิกได้อย่างเด็ดขาด การเลิกได้ส่วนมากจะหางานทำ เหมือนคนติดบุหรี่คิดจะเลิก รับรู้ไม่มีอะไรดี ปากเหม็น ครอบครัวได้รับควันบุหรี่ มีโอกาสเป็นมะเร็งได้ จะเลิกได้ลำบาก บริษัทผลิตอีซิกาแร็ต สูบมีควัน แต่ไม่มีโอกาสเป็นมะเร็ง อนาคตจะกลายเป็นปัญหา เด็กๆ เริ่มสูบ อีกซิกาแร็ตมากขึ้น มาแทนที่จะเลิกบุหรี่ เหตุผลแม่บอกกับเพื่อนที่เลิกเพราะสายตาไม่ดี ความคิดช้า ความคิดช้าแม่ใช้คำพูดว่า “ความคิดไม่แล่น” คำว่าความคิดไม่แล่น คือความคิดช้า ความคิดต่อเนื่อง เช่นการกักไพ่ (กักคือการเก็บไพ่ เก็งไพ่) ไม่คมเหมือนก่อน แต่ที่สำคัญ แม่เริ่มเบื่อต้องนั่นนาน กิจกรรมซ้ำ คุณค่าชีวิตหดหาย มีบ้างถกเถียง อาจกลายเป็นปัญหาผิดใจกันกับเพื่อน หลังจากแม่เลิกไพ่ตอง เมื่อทำงานประจำเสร็จ แม่ชอบมานั่งนอกชานหน้าบ้าน มีหลังคา แต่ปราศจากฝา แม่มีเก้าอี้ตัวโปรด ทำด้วยไม้สัก ไม้สักเป็นไม้ดีที่สุดของประเทศ ไม้สักทำเครื่องใช้จะทน ยิ่งเก่ายิ่งดูมีค่า คงเหมือนสิ่งดีงามทั้งหลาย

ไม้สักต่อจากนี้คงหายาก ถึงจะมีบ้างก็เป็นของไม่บรรลุภาวะ ทุกสิ่งในโลก ถ้ายังไม่ถึงเวลา เติบโตยังไม่เต็มที่คุณสมบัติย่อมไม่คงทน แม่ทำผ้านวมมาวางบนพื้นเก้าอี้ ผ้านวมแม่เก็บผ้าเก่าอย่างผ้าถุง เสื้อ ผ้าห่ม ซักให้สะอาด ตัดส่วนชำรุดทิ้ง ตัดกว้างยาวตามขนาดของพื้นเก้าอี้ วางทับกัน ผ้าจะหนา นิ่ม แม่จะหาผ้าใหม่อีกผืน ทำเหมือนปอกหมอน เย็บติดกันกับผ้าที่ทบหนา

งานในหน้าที่ แม่จะเอามาทำที่นอกชาน ซ่อมเสื้อผ้า ปะชุนมุ้ง เย็บงอบ บ่อยครั้งแม่จะเอาหนังสือมาอ่าน ทุกครั้งมาบ้าน ดูแม่ แม่ดูสงบ พอใจกับชีวิตเรียบง่าย จริงนะถ้าชีวิตไม่ทำตัวเร่งรีบ ไม่วิ่งตามวัตถุ พอใจกับชีวิตที่เคยทำ กินง่าย ไม่ขวนขวายหาของใหม่ที่ไม่จำเป็นมาเป็นเจ้าของ ชีวิตก็สบาย คนรุ่นใหม่จะตามวัตถุใหม่ๆ เสมอ หลายคนบอกว่า เขาตามทันเป็นเจ้าของ คำพูดหลุดจากปากไม่นานของรุ่นใหม่กว่าตกสู่ตลาด ของที่เพิ่งเป็นเจ้าของ ตกรุ่น เริ่มล้าหลัง มากคนไม่สามารถตามวัตถุทัน ความคิดก้าวหน้ากว่าวัตถุ หยุดตาม ความเป็นปกติของชีวิตเริ่มมี

ผมเทียบกับการใช้ชีวิตของผมวันนี้ มากสิ่งตัดเลิก ใช้เงินโดยมีระบบ จะใช้เงินแบบตอนทำงานไม่ได้แล้ว ช่วงทำงานไปสนามกอล์ฟทุกเช้า ใช้เงินซื้อลูกกอล์ฟครั้งละ 10 บาท จะออกสนามอาทิตย์ละสองวัน อยากกินอะไรตามใจปาก ชีวิตเคยชอบขนมเรียก “ครีมบลูเลย์” ทำจากไข่แดง ครีม และน้ำตาล ด้านบนจะมีน้ำตาล กรอบ อมสีไหม้ ราคาแพง ถ้วยเล็กๆ ประมาณ 4-5 เหรียญ ทุกเย็นดื่มไวน์ จะติดไวน์ที่มีราคา ดื่มไม่มากหรอก แค่สองแก้วก็นอนตีลังกาแล้ว หมายถึงความคิดไม่ “แล่น” เอาคำแม่มาใช้ มากสิ่งชีวิตเดินตามหลังความใหม่ ชอบนั่งร้าน Fat Apple วัฟเฟิ้ลกล้าค้ำประกัน อร่อยสุดกรอบราดด้วยน้ำเมเปิ้ลอุ่นๆ ใส่เนยหมดสกู๊ปมีวางมาให้ เมียลูกมองตาเขียวเสมอ คำพูดเป็นความคิดเงียบเราทำงานหนักเช้าเย็น เคลื่อนตัว ของที่กินน่าจะไม่ตกค้าง แต่จริงแล้ว มากสิ่งตกค้าง รอจังหวะทำร้ายร่างกาย พุงเริ่มขยาย ขนาดกางเกง เสื้อ เคยสัมผัสสายตาของมากคน มอง รับรู้ ถูกตำหนิ คนอะไรปล่อยตัว ดูแล้วเจี๊ยไม่ลง อีกหน่อยไขมันก็จุกตายหรอก

พอถึงวันนี้มาสิ่งหยุด แม่เคยพูด ทำตัว กายใจ ให้สะอาด คือใกล้กับความเป็นปกติให้มากเท่าที่จะทำได้ การจากไปจะได้เหลือแต่ต้นทุนของชีวิตที่มีเท่านั้น ไม่ต้องกังวลกำไร และขาดทุน

แม่ชอบอ่านหนังสือที่ชานเรือน หนังสือที่แม่อ่านบ่อย คือบทสวดมนต์ ซองเรี่ยไร และหนังสือเกี่ยวกับธรรมะ แม่ศรัทธาในพุทธศาสนา ไม่เป็นเพียงปฏิบัติตามประเพณี ตามพ่อแม่ แต่แม่ศึกษา รู้จักคิด มากสิ่งโฆษณาบอกว่าทำแล้วได้บุญมาก จริงหรือ เพราะงานบุญใหญ่ๆ จะประกอบด้วยความสนุกสนาน และอบายมุข และผลของบุญ สิ่งที่เห็นคือวัตถุ ถ้าวัตถุที่ลงทุนไม่ใช้ให้คุ้มค่า เกี่ยวกับทางบุญ วัตถุก็คือวัตถุ แต่ถ้าวัดมีนโยบายใช้วัตถุเป็นตัวล่อ แต่เวลาที่วัดสอนคุณธรรมให้ยึดติด วัตถุย่อมด้อยค่า แม่เคยสรุปกับตัวเอง ว่าการเป็นชีวิตก็ต้องพึ่งตัว (ครอบครัว) และสังคม ต้องร่วมมือเกื้อกูล แม่รับรู้ศาสนาคือกฎที่ชีวิตควรปฏิบัติ หลักของศาสนาที่แม่เข้าใจ คือยอมรับว่าทุกคนจะพบกับทุกข์ และทุกข์ย่อมมาจากเหตุ ถ้าสามารถแก้ไขเหตุของทุกข์ได้ เหตุเกิดทุกข์ก็จะไม่มีอีก แต่ใจก็สามารถรับได้ และปรับปรุงให้ลดภาวะทุกข์ หรือการทำให้เกิดน้อยลง

ศาสนาสอนลึกถึงระบบ การสร้างครอบครัวที่ดี รู้จักขยัน มานะ อดทน เมื่อสร้างตัวได้ก็ควรเจือจานคนรอบตัว จะไกลหรือใกล้แล้วแต่โอกาส และเป็นความจริงศาสนาสอนโอกาสกระทำความดีมีได้ตลอดเวลา ครอบครัวต้องช่วย หน้าที่เคารพสิทธิ์ ให้เกียรติ และเกื้อกูล การทำร้ายต่อกันศาสนาบอกว่าบาปหนัก

การทำร้ายนอกจากเจ็บตัว จิตใจที่ใฝ่ร้ายความคุมไม่ได้ จะกัดความรู้สึก มานอกชานทุกครั้งแม่จะนำเชี่ยนหมาก คำว่า “เชี่ยนหมาก” เป็นภาชนะทุกประเภทในความคิด บรรจุอุปกรณ์เชี่ยนหมาก จะมีพลู หมาก ปูน ยา มีดเล็กๆ แม่มีตะหลับสีผึ้งไว้ทาปาก มีขวดยาหอม มียาดม และยังมีบางสิ่งที่จำเป็นต่อชีวิต ที่สังเกต ไม่เคยมีขนมอยู่ด้วย แม่ติดหมาก ผมไม่รู้ว่าแม่เริ่มกินหมากตั้งแต่เมื่อไหร่ ชาวบ้านส่วนมากจะกินหมาก วันเลิกหมากของแม่คือวันสุดท้ายที่แม่ตาย คำพูดว่าตายเหมือนกับคำพูดดิบๆ แต่ความหมายลึกซึ้ง ภาพมองเห็น มากสิ่งที่เรากิน จะให้คุณ พร้อมกับให้โทษ แม้แต่อาหารที่เราทานทุกวัน เป็นอาหารดี ส่วนประกอบถูกอนามัย แต่เมื่อกินมากไม่ระวัง ไม่นานจะอ้วนเต็มไปด้วยไขมัน เมื่ออ้วนเป็นส่วนที่ทำให้ประสิทธิภาพด้อย ยิ่งปัจจุบันบอกว่า คนอ้วนเต็มไปด้วยปัญหาของสุขภาพ มากโรคสร้างรังอยู่ถาวร

แม่เคยรับรู้ หมากที่กิน ไม่เคยให้ประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่ก็คิดว่าไม่อันตราย เพราะประกอบด้วยใบพลู ปูน หมาก และยาสูบ เวลาแม่จะทำหมากทาน จะนั่งพับเพียบกับพื้น แม่หยิบใบพลูสดเช็ด หยิบมีดตัดเล็มก้านใบพลู หยิบปูนมาป้ายใบพลู มากหรือน้อยแล้วแต่ชอบ หยิบหมากสดที่เจียน (เจียนคือแบ่งหมากเป็นชิ้นเล็กๆ) ยา ใส่รวมค่อยกัดแล้วเคี้ยว เวลาผ่านไป แม่สงบ ปล่อยความคิดให้เป็นปกติของมัน ตัดความวุ่นวายของสิ่งรอบข้าง ความว่างจากความคิดของจิต ระหว่างเคี้ยวหมาก เกิดความสงบ อดคิด มันคือความบังเกิด “นิพพาน” เล็กๆ ให้กับชีวิต