ความจริงหรือความคิด
ไพฑูรย์ สุขสิขารมย์
ความจริงหรือความคิด ตอน กรุงเทพฯ 18

สุดปลายทางรถ เสียงกระเป๋าหญิง สุดทางแล้วค๊ะ มีสายรถจอดรอข้างหน้าจะไปไหนต่อ เยื้องเป็นตลาดสด ชื่อปากคลอดตลาด บริเวณนี้ไม่ได้มานานปี กรุงเทพฯ จะรอบใน หรือรอบนอกเปลี่ยนแปลงผิดตา บริเวณนี้จะเป็นตึกแถวยาวติดต่อกัน ส่วนมากจะเป็นสองชั้น ชั้นล่างทำมาหากิน ชั้นบนหลับนอน มากตึกต่อเติม ส่วนด้านหน้าด้านหลังชั้นบน วางเก้าอี้ เตาปิ้ง และแม้แต่ต้นไม้กระถาง อุปกรณ์เสริม เป็นปัจจัยความสุข จึงเป็นสูตรตายตัวคนที่ใจเป็นสุข คิดแต่สิ่งดีงาม เรื่องร้ายผ่านเข้ามา ไม่เก็บไว้ ฝึกยิ้มและหากิจกรรมทำ

มากตึกถูกรื้อ สร้างตึกมากชั้นแทน มากห้องจะขาย จะให้เช่า เชิญ สร้างเสร็จจะแย่งกันจอง คนชีวิตต้องมีที่อยู่อาศัย สิ่งมีชีวิตทุกอย่างต้องมีบ้าน ไม่ยกเว้นแม้แต่สัตว์

คนกรุงเทพฯ เดี๋ยวนี้จะซื้อบ้าน จุดความคิดถ้ารถไฟฟ้าผ่าน คือความต้องการ ความสำคัญอย่างอื่นถูกผลักตกบันได อย่างสวนสาธารณะ ไม่รู้ว่าอยู่ในความชอบของคนกรุงเทพฯ ไหม ร้านหนังสือ ห้องสมุด โรงพยาบาล แม้แต่ความสะดวกประจำวันของชีวิต เพียงเดินไม่นานนาที เข้ามอลล์ แต่คนขาดความสนใจ ยิ่งรถไฟฟ้าสนามบินสุวรรณภูมิ ความรู้สึกสนใจมาก เคยเย้ากับใจ คนคิดคงจะเดินทางบ่อยกระมัง หรือก็คิดตามขี้ปากคนอื่น

ถ้าถามความชอบ แน่นอนความแตกต่างในเรื่องย่อย สะดวกสบายของชีวิต ชีวิตช่วงอายุมาก การเดิน จิตใจ อ่อนล้า ความจำเป็นของชีวิตอยู่ไกล ต้องพึงคนอื่น แม้แต่ลูกหลาน ความเป็นตัวตนขาดหาย ที่จริงฉลาดคิด ซื้อบ้านภายในชอบปิ้ง ความสุขโข สะดวก บังเกิด

ชีวิตชอบถนน ตึก สิ่งแวดล้อมเก่าๆ เคยไปบางเมือง ตึกร้านค้าเก่า หลังคาสองฝากชนกัน มีถนนผ่านกลาง สารพัดร้านค้าโดยเฉพาะริมถนน ที่เราเรียกว่าบนทางเท้า หรือฟุตบาธ เพียงเดินไม่ไกล ความแตกต่างของสินค้าประเภทกินมีมากมาย แตกต่าง และสิ่งเป็นจุดขาย คือความสามารถของแต่ละคนได้รับการถ่ายทอดมาจากพ่อแม่ ปู่ย่าตายาย อย่างประเภทขนม ส่วนประกอบมากสิ่งได้มาจากรอบๆ หมู่บ้าน ผมเคยสั่งกาแฟโบราณ หยิบหนังสือพิมพ์ เดินไปซื้อ แผ่นถั่วทอดเหลือเชื่อ นั่นนาน ความสงบเกิด ขนมหากินยากอีกอย่าง ขนมถ้วยนะไร การกินที่สมบูรณ์ต้องเอาไม้มาแคะเอง ระหว่างกินเห็นการซื้อขายมีการต่อรองราคา เมื่อลดราคาให้ คนซื้อใจพองคับอกสุขใจ ร้านค้าเล็กๆ ตรงกับคำว่า Small Business เมื่อคนช่วยตัวเองควรส่งเสริม วันหนึ่งราวๆ 11 โมงเช้า ปากทางเข้าตลาดสด ตลาดเจ้าพรหม ตัวเมืองอยุธยา รนเบ็นซ์รุ่นใหม่จอดริมถนน ตรงกับแม่ค้าขายปลาสลิดเค็ม คนขายปลา นุ่งผ้าถุง ใส่เสื้อแขนยาว สวมรองเท้าแตะ นั่งบนม้าเตี้ยๆ มีหาบสองข้างคำพูด ปลาสลิดแดดเดียว คัดตัวเขื่อง กล้ารับรองรสอร่อย คนขายปลา เครื่องประดับไม่มี ถึงจะมีราคาย่อมไม่เดือดร้อนเมื่อตกหาย โจรผู้ร้ายมองเห็นเมิน

คุณผู้หญิงลงจากรถ มีคนขับ ผมที่ดูแลเพียงค่าทำผม เท้าต้องแช่น้ำอุ่น มีช่างแต่งตัวดี นวด ขัด ครับค่าบริการย่อมเกินกระจาดปลาทั้งสองข้าง รองเท้า กระเป๋ามากกว่า ค่าใช้จ่ายประจำปีของบ้านคนขายปลาเค็ม

ลงจากรถ มายืนหน้ากระจาดปลา คำพูด ปลาสวยใหม่ ราคาเท่าไหร่จ๊ะ 400 บาทต่อกิโล 350 ได้ไหมจ๊ะ จะซื้อ 3 โล

ครับจะรวยจะจน บางทีโอกาสต่อรองได้ มากคนเงินแทบจะไร้ค่า หาง่าย ใช้ง่ายไม่หมด แต่การต่อคือวิถีชีวิต หลายคนคิด “เป็นการเอาเปรียบเล็กๆ น้อยๆ วิธีหนึ่ง” จริงเท็จผมไม่เกี่ยว เป็นเพียงผู้เสนอ เก็บมาเล่าสู่ แท้จริง อาจจะเป็นความรู้สึกดีๆ เกิดกับใจน่าจะเข้าท่ากว่าเน๊อะ ลึกๆ ผมชอบการต่อรองคือการสัมผัส พูดคุย ความผูกพันเริ่มต้น

ก้าวลงจากรถเมล์ ต้นขนุนมากต้น เรียงเป็นแถวสองฝากของคลองหลอด หน้านี้ออกผล ผลขนุนจะออกติดกับลำต้น แม้แต่โคนต้นใกล้พื้นดินเลยอดคิด ธรรมชาติสร้างสิ่งที่เป็นความถูกต้องให้มนุษย์เสมอ ลูกขนุนผลใหญ่หลายสิบกิโล ถ้าอยู่สูงยากที่จะเก็บ และถ้าเกิดจากปลายกิ่ง เหมือนมะม่วง กิ่งคอหักไม่สามารถทานน้ำหนักได้

ต้นขนุนผมอนุโลม น่าจะเป็นประเภทยืนต้น อายุยืน เกือบ 70 ปี ที่อยู่และเห็นตั้งแต่มันออกใบเขียวกลมรี ต้นใหญ่เรียบ ออกผลให้ทุกปี ไม่รู้เหมือนกันใครเป็นคนเก็บขนุน น่าจะเป็นคนของเทศบาล คนอื่นถือวิสาสะเก็บอาจถูกข้อหาขโมย ใต้ต้นขนุนริมคลอง ย่านพลุกพล่านมีหญิงเดินขายบริการ คนปากเปราะเรียกผีขนุน

ประโยชน์ของผลขนุน สารพัดประโยชน์ พลูขนุนหอมและหวาน เวลาซื้อลูกที่ไม่ถูกเก็บบังคับก่อนแก่ ข่มขู่เก็บตอนยังไม่แก่ไม่อร่อย เม็ดขนุน ต้มกินเหมือนกระจับ ซางขนุนอยู่รอบๆ พลู ชาวบ้านนำมาแกง อดคิดคนรุ่นก่อนฉลาดทดลองจนเป็นอาหาร อย่างแตงโมทานเนื้อ เม็ดคั่วกิน เนื้อแข็งเพียงตัดเปลือกออก หั่นชิ้นเล็ก ผัดกับไข่ ถ้าชอบหมูใส่ ถือได้ว่าเป็นอาหารจานโปรด และแม้นแต่แกงส้ม อร่อย คนชอบเติมข้าวสองสามครั้ง คนถามไม่กลัวอ้วนเหรอ ส่ายหน้า

คนรุ่นก่อนพ่อแม่ ของซื้อขายภาชนะที่ใส่เป็นของผลิตจากธรรมชาติ แม้แต่ทิ้งกลบดิน นานวันเป็นปุ๋ย อย่างใบกล้วย ใบบอน หลายคนแย้ง ก็เพราะโลกยังไม่เจริญ ไม่มีถุงพลาสติก ซึ่งสะดวก และมากด้วยความสบาย คำพูดเป็นจริง ผมไม่สามารถค้าน แต่ก็แหยม ถ้าไม่มักง่ายทิ้งตามถนน ทิ้งลงท่อ ตามแม่น้ำลำคลอง ใช้แล้วเก็บส่งคืน กลับไปหลอมใหม่ นำมาใช้ คงจะอนุโมทนา

คลองที่เห็น มีชื่อคลองหลอด น้ำไม่ดำ กลิ่นน้อย สารลอยไม่มากเท่ากันคลองแสนแสบ และสำคัญ คลองแสนแสบริมฝั่งมีต้นไม้มาก มีแต่บ้านคนเป็นแถวยาว เมื่อคนมากขาดการอบรม ก็อย่างที่เห็น พลาสติก กระดาษ กล่องโฟม ถ้วยกาแฟ แม้แต่ถุงยางอนามัยหาที่ทิ้งไม่ได้ เพราะบ้านเรา เรื่องถังขยะน้อย กินเสร็จ ก็ทิ้งที่นั่น เมื่อทุกคนทำ ใครเห็นย่อมเลียนแบบ สังคมคนที่ด้อยพัฒนา อะไรที่เป็นสิ่งมักง่าย จะทำตามกันเสมอ เพราะความสะดวก

ลงรถเลี้ยวขวา โรงเรียนมัธยมวัดราชบพิธอยู่ไม่ไกล ผมเป็นศิษย์เก่า โรงเรียนย้ายออกจากวัด มาอยู่ที่นี่ หยุดแวะห้องศิษย์เก่า ครับเป็นศิษย์จบ ม.6 ปี 2499 อยากขอความกรุณาค้นทะเบียน ศิษย์เก่ารุ่นผม นายทะเบียนจดรายชื่อสองสามคน แต่นายทะเบียนบอก สองสามปีมา ศิษย์เก่าที่จดไม่มีชื่อมาหา

ผมกลับบ้าน โทรติดต่อไม่มีเสียงตอบ นึกถึงคำพูดของเพื่อน เพิ่งกินข้าวกัน บอกว่าเพื่อนรุ่นนักเรียนทุนมากคนตาย มีบางคนพิการ และมีบ้างย้าย ผมถามอายุขนาดนี้ยังย้ายบ้านอีกเหรอ แน่นอน หลายคนถูกส่งไปอยู่บ้านคนแก่

ชีวิตคนไทยเปลี่ยนไป ครอบครัวเคยอยู่ร่วมกัน จะสุขภาพดี หรือพิการ ลูกและหลานดูแล และส่งจนถึงวันสุดท้ายของชีวิต แต่ชีวิตปัจจุบันแตกต่าง ต่างทุ่มเทชีวิตเพื่อเงิน เพื่องาน ความสัมพันธ์ของครอบครัวลดลง ช่วยไม่ได้ ยิ่งวัตถุใหม่ๆ ออกมาล่อใจ ความอยากเป็นเจ้าของ ก็ทุ่มเทชีวิตเพื่อหาเงิน สิ่งดีๆ มากสิ่งถูกตัดตอน ละเลย แม้แต่ดูแลพ่อแม่ตัวเอง คนจึงพูดว่าโลกเปลี่ยนจริงแท้ ถึงวันนี้ก็ต้องเตรียมกายและใจ พุทธศาสนาเน้นเสมอ เมตตาต่อกัน จิตอยากช่วยเหลือพึ่งพาย่อมเกิด