มาอยู่เมือง "พรีมัท" รัฐมิชิแกน ก่อนมาลูกบอกว่า ตอนนี้หนาวมาก หิมะตก สองวันที่แล้วฝนผสมโรงด้วย ช่วงตอนฝนตกความหนาวลดลง หิมะละลายบ้างแต่ไม่มาก หิมะที่ตกทับถมมองดูด้วยตาเปล่าไม่มีความหนาแน่น คิดว่าแดดออกไม่กี่ชั่วโมงคงละลาย เข้าใจผิดถ้าเป็นช่วงหิมะตกถึงแดดจะออกบ้าง ความหนาวก็ไม่หายหน้าไปไหน คงวนเวียนรอบๆ ขืนลืมใส่เสื้อกันหนาว อาจแข็งตายได้ หิมะที่เห็นคิดว่าบอบบาง เข้าใจผิดยังยืนบนสนามหญ้าอาจลดบ้างมองไม่ออก

พอมาถึง แดดที่เคยหลบหน้า ส่องแสงจ้า ให้ความอบอุ่น และวันรุ่งขึ้นก็เช่นกัน แดดออกแต่ตอนเช้าสายๆ ภรรยามองหน้า แล้วยิ้มฉันบอกเธอแล้ว อากาศดีๆ จากบ้านเราตามฉันมา มองลอดกระจก พึมพัมขอบใจจ้า ผมยิ้มไม่มีคำตอบ มากคนคิดทำถูกคิดก่อนพูด ย่อมไม่เดือดร้อน คนที่มีชีวิตล้อมรอบด้วยผู้คน ถ้าจะเอ่ยคำถ้ารู้จักคิดก่อน ความถูกต้องย่อมเข้ามาเป็นส่วนร่วมด้วยเสมอ วงการโลกบอกว่าคนเดี๋ยวนี้เครียดมากกว่าก่อน คงจะเป็นเพราะความคิดที่จะก้าวตามให้ทันกับความเจริญทางวัตถุ จริงแล้ว ไม่มีใครตามทันหรอก เขาจึงบอกว่าชีวิตรู้จักหลบหน้ากับสิ่งใหม่ๆ ชีวิตน่าจะดีกว่า

ทุกวัน จะขับรถหรือเดิน ถ้ามองดูคนข้ามถนน จะเดินทอดน่อง หูฟังโทรศัพท์ ปากพูด ตาไม่มองสิ่งรอบตัวที่เรียกว่านำความปลอดภัยมาให้ ถ้าพูดตามสิ่งที่เห็น สามารถพูดประชดว่าข้าไม่สนใจคนอื่น ถ้าอุบัติเหตุเกิดคนอื่นผิดเสมอ แต่เขาก็ลืมคิดว่า ถ้าจะถูกเจ็บตัวได้เงินชดเชย แต่นอนครางหลายวันบนเตียง เพิ่มภาระให้กับคนรอบข้าง เกิดชีวิตบาปกรรมที่เคยกระทำมาบรรจบครงองค์พร้อมกัน เหตุอุบัติย่อมเจ็บมาก ร่างกายมากส่วนบุบสลาย ถึงเงินจะได้มาจากความสะเพร่าของเขา ความเป็นปกติของชีวิตบางครั้งก็ชวด

ก่อนมาสนามบิน ก่อนโน้นนั่งแท็กซี่จากบ้าน 60 - 70 เหรียญ หรือรถนั่งร่วมกัน ราคาหัวละ 25 เหรียญขาดตัวและทุกครั้งจ่ายทิปด้วย ตอนหลังเริ่มหัดนั่งรถไฟฟ้า จากบ้านนั่งแท็กซี่รวมทั้งทิปประมาณ 7 เหรียญ ค่ารถไฟฟ้าอีก 9.50 เหรียญ ไปต่อที่เดียว ยิ่งตอนหลังฉลาดขึ้น สามีเพื่อนบอก อายุเกษียณถ้าโดยสารรถไฟฟ้าควรไปซื้อบัตรราคา 9 เหรียญ บัตรให้ 24 เหรียญไม่หมดอายุ ใช้ได้ตลอด ปัญญาเกิดระหว่างนั่งรถไฟฟ้า มองไปทางไหนทุกคนยุ่งกับชีวิต ต่างโทรศัพท์ เล่นคอม เท็กซ์ เกิดเผอิญทุกอย่างหยุดชงักชีวิตจะอยู่ได้ไหม เคยมีโจรกรรม พอรถจอดคนคว้าเครื่องเล่นวิ่ง กระโดดลงจากรถ วิ่งขึ้นบันได มากขึ้นเสียงตะโกน ขโมยคว้าโทรศัพท์หนี ทุกคนมองหน้า หลายคนเห็นใจ อยากช่วย แต่เวลาของแต่ละคนมีจำกัด การที่จะให้คนอื่นเป็นพลเมืองดี ตัวเองต้องรอบคอบกระทำสิ่งที่ถูกต้อง เรียกว่าสิ่งดีๆ ก่อน เหตุเกิดทุกคนเดือดร้อน จึงบอกต่อกัน การป้องกันอันตรายย่อมเกิดกับเราก่อน ชีวิตสารพัดเรียนรู้ แต่เรื่องปลอดภัยของชีวิต เราทำตกบกพร่องได้อย่างไร

ทุกเช้าตื่นเลย 6 โมงเล็กน้อย หน้าที่ทำอาหารให้หลานชายสามคน 2 ขวบ 4 ขวบ 6 ขวบ เล่นด้วยกัน ทะเลาะกัน รักใคร่ การมีลูกมากกว่าหนึ่งคน ความคิดของผมดีกว่ามีคนเดียว อย่างน้อยมีพี่น้อง ในสมัยนี้มีเต็มที่สามคน เกิดสามชีวิตก็วุ่นวายหมดเวลากับลูกๆ อาหารที่ผมทำ อาหารไทยบ้าง ฝรั่งบ้าง ส่วนมากตอนเช้าจะทำอาหารฝรั่ง ทำง่าย อย่างแพนเค้ก ไข่ แซนวิช อีกมากมาย และทุกเช้าต้องใส่กระป๋องเทอร์โม (กันความร้อน) เป็นอาหารมื้อกลางวัน และทุกวันมีผลไม้และน้ำ ขวดน้ำต้องเขียนชื่อ ถ้าไม่เขียนวันหนึ่งครูไม่ให้ทานขวดที่นำไป ครูกลัวให้ผิด เกิดมีปัญหา ลำบากยุ่งยาก อาหารเช้ากับใส่กระป๋องไปโรงเรียนทุกเช้าทำต่างกัน ย่อมเห็นพ้องผมทำงานหนัก หลังจาก 8.30 บ้านเงียบหลานไปโรงเรียน ลูกสาวไปดูคลีนิค ลูกเขยไปทำงานโรงพยาบาลไกลหน่อย ผมกับยายอยู่โยงเฝ้าบ้าน แต่พอลับหลังไม่นาน ผมกับยายออกจากบ้าน ถึงจะหนาวยายก็ไปออกกำลังที่ "ยิม" เล่นโยคะ เต้นตามจังหวะเพลง บอกกับผมว่าเพื่อนร่วมคลาสวัยใกล้เคียงแทบไม่มี ส่วนมากยังเยาว์กว่า เป็นความจริงถ้าชีวิตคลุกคลีร่วมกรุ๊ปกับคนวัยเยาว์กว่า ความคิดเห็นถูกกระตุ้นให้ตามโลก มีไหวพริบ และความคิด แต่ถ้าคลุกคลีกับคนวัยเดียวกัน หรืออายุมากกว่าชีวิตเดินสู่ความสงบ คอยละความอยาก จะคลุกคลีกลุ่มไหน ปัจจุบันอายุก็เกิน 80 กว่า

ลากเก้าอี้พลาสติกสีขาว ตัวเตี้ย น้ำหนักเบา ทำด้วยพลาสติก มากสิ่งเดี๋ยวนี้ทำด้วยพลาสติก โดยเฉพาะของใช้ภายในบ้าน กระป๋องน้ำ ถ้วย ชาม แก้ว แม้แต่รองเท้า กระถางต้นไม้ และถุงใส่ของเวลาไปร้านผัก หลังจากปีใหม่ร้านโกรเซอรี่ที่เมืองเบิร์กเล่ย์เลิกใช้ถุงพลาสติก ถุงกระดาษใส่ของ ลูกค้าต้องจ่ายถุงละ 10 เซนต์ ทุกคนโวย สิ่งของสองสามสิ่งหลายคนยอมแบกถือเอง ไม่ยอมซื้อถุง เดี๋ยวนี้คนไปตลาด ก็ย่อมมีถุงผ้าติดมือ สร้างนิสัยดูแลสิ่งแวดล้อม ผมยอมรับว่าตอนแรกวุ่นวายมาก เสียดายเงิน ตอนหลังปรับตัวสร้างระบบใหม่ให้กับชีวิต จะไปซื้อของจะหิ้วถุงผ้า ซึ่งมีมากถุงอยู่ในตู้ เพราะลูกสาวและลูกเขยมาอยู่บ้านบ่อย นำเอาสิ่งเหล่านี้มาให้สัมผัส พวกเขาทำอะไรจะคิดถึงสิ่งแวดล้อม ครับเด็กๆ ลูกหลานของพวกเรา เขาเกิดและเติบโตในอเมริกา มากกิจกรรมดีๆ ยัดเยียดความถูกต้องให้กับชีวิต และเป็นสิ่งถูกต้องถ้าเราเริ่มสอนสิ่งดีๆ ให้ลูกหลานตอนเยาว์วัย เด็กจะสร้างนิสัยถูกต้อง โดยไม่ต้องบอกกล่าว

เหมือนตอนนี้ ลูกสาวจะเขียนชาร์จบนแผ่นกระดาษ ซึ่งเป็นหน้าที่ของเด็กๆ คนหกขวบ กับสี่ขวบ ตอนเช้าดูความสะอาดโต๊ะอาหาร จัดจาน ช้อน กระดาษเช็ดปาก ทานเสร็จ เก็บไว้ที่อ่างล้างจาน และทุกครั้งเล่นของเล่นต้องเก็บ

คนสอบขวบ งานหลักเล่นของเล่นเสร็จต้องเก็บ และบ่อยครั้งจะเอาชามและแก้วน้ำไปไว้ในอ่างล้างจานเอง ซึ่งผมดูเขาทำ ตัวยืนแล้วไม่ถึงอ่าง แต่เขาผลักลงไป แก้วน้ำใช้สแตนเลส จานถ้วยใช้ยี่ห้อ Corelle ยี่ห้อนี้ใส่ไมโครเวฟได้ น้ำหนักไม่หนักมาก และทนทายต่อความมักง่าย ทำตก โยน ฉุนแม่บ้านเอามือกวาดลงจากโต๊ะ ไม่แตก

การสอนเด็กแต่เยาว์ ไม่ว่าจากโรงเรียนหรือบ้าน ต้องเริ่มสอน รวมทั้งกิริยามารยาทด้วย ความเมตตาถ้าจะให้มีกับชีวิต ต้องอบรมสั่งสอนคนทั่วโลก ปัญหาของคนด้อยโอกาสมีทั่วไป ชีวิตผมเรียนรู้ว่า การที่เป็นคนขอทานแต่งตัวสกปรก ไม่มีบ้านอยู่ ชีวิตพวกเขาไม่น่าจะเกิดจากความเกียจคร้าน คงจะเกิดจากปัญหาของโรค คือการพัฒนาสติปัญญาและโลกปัจจุบัน รัฐบาลไม่สนใจ การสร้างอาชีพโดยเฉพาะเมืองไทย การสร้างอาชีพอย่างเดียวไม่พอ ต้องยกระดับค่าครองชีพ และเน้นการดำเนินชีวิต ไม่ปล่อยให้สินค้าขึ้นราคาตามใจชอบ โดยเฉพาะน้ำมันที่ถือได้ว่าเป็นระบบผูกขาด

โต๊ะชุดพลาสติกสีขาว ลูกสาวซื้อมาจะก "ไอเกีย" ร้านนี้ชีวิตคนเริ่มต้นครอบครัว แม้แต่ชีวิตนักศึกษานิยม เพราะสินค้าราคาถูก และครบวงจรของบ้าน สินค้าเราซื้อแล้วมาประกอบด้วยตัวเอง ยิ่งไปตอนเช้า อาหารเช้าราคา 99 เซนต์ มีเวลาไปทานอาหารเช้า เดินดูของ ออกจากร้านมีสุข

ผมนั่งบนม้านั่ง มองออกนอกกระจกประตูสไลด์ ความรู้สึกใกล้ชิดกับธรรมชาติมาก เพราะประตูอยู่สูงกว่าคอนกรีตที่สร้างไว้ติดประตู กว้าง 10 เมตร ยาว 20 เมตร ความสูงต่างกันประมาณ ฟุต เป็นที่ย่างอาหาร โต๊ะทานอาหารเวลาอากาศดีและมี เสาและเน็ตสำหรับบาสเก็ตบอลสำหรับเด็กๆ และลึกลงไปอีกฟุตเป็นสนามหญ้า ตอนนี้ถึงสโนว์จะตก หญ้าสีเขียวก็ยังคงความเป็นธรรมชาติ เป็นสิ่งเดียวที่ไม่เปลี่ยนแปลง ต้นไม้หลังบ้าน เป็นป่าไม้ ก่อนโน้นหน้าฤดูใบไม้ผลิและฤดูร้อน ใบ แขนง ต้นเล็กกั้นสายตา มองไกลไม่เห็น แต่ฤดูนี้ ใบไม้ร่วงหมด พุ่มไม้มีแต่ต้น และแขนง สายตามองไกล เห็นป่า ปราศจากผู้คน

ครับหมู่บ้าน ถ้าล้อมรอบด้วยต้นไม้ สวนครัว ดอกไม้ ความงามธรรมชาติย่อมเล็ดลอด มาสู่ความคิดดีๆ ให้กับจิตใจ ถ้าเกษียณนั่งหลังขดอยู่กับบ้านคิดแต่ทุกข์ ชีวิตคงหงอย

พรรคพวกภรรยาผม รุ่นราวใกล้เคียงแข่งขันกัน ปลูกกล้วยไม้ และพรรณไม้อื่น เดือนนี้กล้วยไม้ออกดอก ต่างโทรทักทาย และถาม ต้นกล้วยไม้เธอออกดอกมากต้นหรือเปล่า ดอกกล้วยไม้สีแตกต่างสวยมากนะ เสียงตอบออกเยอะเลยเพราะช่วง 3 - 4 เดือนได้ เปลี่ยนกระถางใส่ "บาร์ค" ใหม่ ต้นตายเอาทิ้ง ต้นแตกหน่อกอใหญ่ขึ้น แยกกระถาง และใส่ปุ๋ยเร่งต้น ใบ และดอก เรื่องปุ๋ยจำเป็นมากเพราะต้นไม้กระถางไม่สามารถหาเองได้ แม้แต่ตัวพวกเรา ทานอาหารชอบก็ยังไม่พอกับสิ่งที่ดูแลกระดูก หัวใจ สมอง ต้องเติม ไวตามิน

ชีวิตคนสามารถหาสิ่งดีๆ ให้ตัวเองได้ คลุกคลีกับธรรมชาติที่มีอยู่ ถ้าไม่มีเราก็จัดสรรค์ ปลูก ขยายพันธ์เอง แม้แต่ชีวิตถ้าอยู่คนเดียวรีบหาเสีย ย่อมไร้ทุกข์