อู่รถเปิด 8:30 AM คนทำมาหากินที่เป็นลูกจ้างจะมาก่อนเวลาเสมอ ผมคิดว่าเวลาเข้างานคงจะใช้คาร์ดชื่อตัวตน สอดลงในช่องปั๊มเวลา เพื่อเป็นหลักฐานว่าไม่มาสาย เป็นไปได้ไหมอาจมาช้าบ้างไม่ทันเวลาเข้างาน โทรมาถึงเพื่อน รถติดมากเลย อุบัติเหตุ ช่วยปั๊มคาร์ดให้ได้ไหม

เดินเข้าออฟฟิศ คนทำงานที่โต๊ะคุ้นหน้ามานานปี ทักทายคุยกัน ถามผมว่าเมื่อไหร่จะไปเยี่ยมหลานล่ะ กลับมาจากกรุงเทพฯ ก่อน หลานตอนนี้ปู่ย่าหลังจากขายธุรกิจ (โฮเต็ล) ก็ย้ายมาอยู่บ้านไม่ไกลกับบ้านหลาน อาสารับเวลาเลิกเรียน หลังจากนั้นถ้ามีกีฬาและดนตรีจะไปส่งและรับให้ อาหารเย็นไม่ต้องห่วง ชีวิตคนเป็นปู่ย่าตายาย ช่วยปลายชีวิต ความสุขได้อยู่ใกล้หลานและลูก มากคนบอกเล่าดูแลหลานๆ มากกว่าลูก เพราะช่วงดูแลหลาน เกษียณ อยู่บ้านมีเวลาตลอดวัน ตอนเลี้ยงดูลูกต้องทำมาหากิน หาเงิน ถึงอยากดูแลลูก แต่ก็ลดลง ไม่เต็มที่แบบหลาน

ผมคุ้นเคยกับเพื่อนคนไทย มากครอบครัวโดยเฉพาะวัยใกล้เคียง มีย่ายายหลายคนห่างเหินเพื่อนสนิท ย้ายมาอยู่ดูแลหลานและลูก เพิ่งผ่านไปไม่นาน ย่าชื่อเปีย ย้ายจากเบย์เอเรีย ห่างเพื่อนฝูง ไปซื้อบ้านอยู่รัฐออริกอน ดูแลลูกและหลาน แมวชื่อเต็มเพ็ญวิภา คนนี้เป็นนักเขียนให้ไทยแอล.เอ. ความชอบดนตรี และฟ้อนรำ ไม่เพียงตัวชอบพอวัฒนธรรมไทย ยังนำหลานสาวไปเรียนนาฏศิลป์ หลานชายเล่นระนาด ปล่อยสามีเดินหาซื้ออาหารกินช่วยตัวเอง จันทรา ย้ายตามลูกหลานไปเป็น ซีอีโอ อยู่รัฐนิวเจอร์ซี่ ตอนนี้กำลังเริ่มหนาว หิมะเยอะ

และอีกมากคน ต่างช่วยเลี้ยงหลานเมื่อลูกไปทำงาน หลานไปโรงเรียนไปส่ง ไปรับ ทำอาหาร เด็กๆ ยุคนี้ถ้าจะเรียนในโรงเรียนที่เรียกว่า เรียนรู้ จากตำราคนคิด เขียนอย่างเดียวไม่พอ เด็กๆ รุ่นใหม่อย่างน้อยต้องมีความรู้ พูดได้สองภาษา และยังเล็กการทุ่มเทเวลาหลังจากเรียนคือการเล่นกีฬา จะเป็นคาราเต้ ซ็อกเกอร์ ดนตรี ถ้าไม่เรียนกีฬาเลยก็พาไปห้องสมุด วันหยุดสวนสัตว์ มิวเซี่ยม แม้แต่เวลาไปกินอาหารนอกบ้าน สอนให้รู้จักเลือกสั่งเอง แถบเบย์เอเรียมีรถไฟฟ้าเรียกว่ารถ BART สอนให้หลานๆ ซื้อตั๋วเอง ออกเข้าประตูให้รู้จักสอดคาร์ด

การเรียนรู้สามารถเรียนรู้ได้ทุกที่ และขาดไม่ได้คือวินัย การศึกษาเน้นสอน อบรม ให้ดูแลตัวเองเมื่อถึงวัย การเรียนรู้ตอนเด็ก จะเป็นทุนสามารถพัฒนาตนตอนโต

ครอบครัวหลายครอบครัว ปู่ ย่า ตา ยาย ยังทำมาหากิน อยู่ห่างไกลกับลูกและหลาน เมื่อช่วยลูกๆ ยังไม่ได้ หลายครอบครัวเลือกจ้างคนไทยจากเมืองไทย ที่เรียกว่า “ออร์แพ” เด็กที่มาเลี้ยงเด็ก ออร์แพจะจบมหาวิทยาลัย ย่อมพูดภาษาต่างชาติได้ ช่วยตัวเองได้ กระตือรือร้นหาความรู้ จะขับรถได้ และสำคัญต้องมีความเข้าใจเด็กและรักเด็ก ลูกสาวเคยจ้างมาอยู่ด้วย 2 ปี เด็กชอบ ชอบสโนว์ พาไปเล่นสกี ขี่จักรยาน พาเที่ยว หลายวันมาไปบ้านเพื่อน มาอยู่กับหลานโตแล้ว ซื้อบ้านเอาคนดูแลมาจากเมืองไทยอายุมาก เคยมีครอบครัว ทำอาหารเก่ง ปัดกวาด แม้แต่ไปซื้อกับข้าว ช่วยดูแลสวน ครับถ้าจะเรียกว่า “ออร์แพ” ก็น่าจะได้ แต่การดูแลและการใช้ชีวิตแตกต่าง คนละขั้วกับออร์แพที่จบจากมหาวิทยาลัย และมาดูแลเด็ก เคสพวกนี้มีคนดูแลและศูนย์กลาง ช่วยเหลือแนะนำ ติชม แต่คนสูงอายุมาอยู่กับเพื่อน ย่อมอิสระเผลอๆ มีคนชวนไปทำงานนอกบ้าน อิสระ เงินดี หลบหน้า หายตัว

ผมหยิบพวงกุญแจ ถอดกุญแจรถออกยื่นให้ ครับชีวิตเราสอนเสมอให้รู้จักป้องกันตัวเอง ความไม่ถูกต้องที่สร้างความเดือดร้อน อาจเกิดจากการไว้ใจ และไม่รอบคอบ กุญแจให้ทั้งพวงมีกุญแจบ้าน มีบ้างคนที่ทุจริตเอากุญแจไปทำ แล้วเข้ามาถือวิสาสะขโมยของในบ้าน ถึงจะไม่บังเกิดมีขึ้น แต่การป้องกันคือวิถีทางที่ถูก เหมือนเครดิตคาร์ด บัตรประจำตัว สารพัดสิ่งเป็นไอดีของเรา คนร้ายหาช่องทางหาผลประโยชน์ได้เสมอ คำสอนการพึ่งตัวเอง เรียนรู้ด้วยความเข้าใจของตนจะคงอยู่ต่อไป

คงเหมือนเซ็นค้ำประกัน จะซื้อของหรือยืมเงินคนยืมบอกเล่า เครดิตไม่มี เดือดร้อนมาก ความรักมีต่อเพื่อน มองเห็นความเดือดร้อน ใจทุกข์ด้วย ยอมเซ็นชื่อ ถ้าเพื่อนเบี้ยว ยื่นหน้าสบตากับคนให้ยืม จะรับผิดชอบ ครับมากรายได้รับผิดชอบจริงๆ เป็นความถูกต้องควรให้คนยืมที่เราช่วยเหลือ เซ็นชื่อเป็นหนี้สิน ถ้าถูกเบี้ยวจะได้มีหลักฐาน

ผมบอกกับคนรับกุญแจ เสร็จแล้วโทรศัพท์บอกด้วย เพราะต้องใช้เวลาเดินทาง

ออกจากร้าน (อู่ซ่อมรถ) มายืนที่ป้ายรถเมล์ วันนี้จะยังไม่กลับบ้าน ตั้งใจจะนั่งรถเมล์เที่ยว ตั้งใจจะไปตลาดคนจีนที่เมืองโอ๊คแลนด์ ระยะทางไม่เกิน 10 ไมล์ ที่ป้ายมีรถมีบอกรถมากนัมเบอร์ มีบางคันจะไปซานฟรานซิสโก ผมนั่งรถ 82A ผมซื้อตั๋วไปกลับ 2.50 เหรียญ สำหรับคนสูงอายุ รวมทั้งเด็กนักเรียนก็ได้รับส่วนลด

ประโยชน์ที่ได้ตั๋วจะอยู่ได้ตลอดวัน จะลงรถเดินเที่ยว เหนื่อยขึ้นรถไฟจุดปลายทางอื่นได้ จะขึ้นย้อนศร ผมหมายถึงไปกลับ สลับกี่ครั้ง เชิญเถอะขอรับ ไม่ว่ากัน

รถเมล์ในอเมริกาถ้าจะเปรียบเทียบกับรถเมล์เมืองไทย แตกต่างมาก รถเมล์ที่นี่สะอาด ทันสมัย รถรุ่นใหม่ไม่ใช้น้ำมัน ลดภาวะอากาศเป็นพิษ เวลารถจอดรับจะลงบันไดพอรถออกจะยืดตัว คนขับรถไม่รีบ จะออกรถก็ต่อเมื่อผู้โดยสารนั่งหรือยืนเรียบร้อยปลอดภัย อุบัติเหตุเมื่อเกิดขึ้น ย่อมได้รับการเรียกร้องเงิน

ระบบดีๆ ของการบริการ ย่อมเกิดจากการอบรม เข้มงวด แม้แต่เก็บกวาดรถ อ้อค่าโดยสาร เครื่องรับเงินไม่สามารถทอนเงินได้ ใส่เงินเกินย่อมถูกอุ๊บไว้ กลายเป็นผลประโยชน์ถึงจะไม่มาก บางครั้งค่าของมันจะแสดงผลเพียงแต่เราซื้อของขาดเพ็นนีเดียวก็ไม่สามารถได้ของ

ผมไปกรุงเทพฯ ถ้าไปคนเดียวนิยมนั่งรถเมล์เที่ยว ดูรถนั่งฟรี เขียนไว้หน้ารถ และข้างรถ ค่าโดยสารฟรี มาจากภาษีของประชาชน ผมนั่งตลอดสายบ่อย สายตา กวาดดูทั่วไป ระบบคนขายตั๋วยังมีอยู่ ส่วนมากผู้หญิงก็เยอะ เวลาขายตั๋วยังมีกระบอกใส่ตั๋วภายใน ปลายทางราคาเท่าไหร่จะดึงตั๋วออกมาแล้วฉีก ใช้กระบอกตัดเป็นมุมนัยว่าขึ้นที่ไหนระยะทางถึงที่ไหน ราคาเท่าไหร่ ตอนผมเป็นเด็ก นั่งรถเมล์จะมีนายตรวจ ขึ้นมาขอดูตั๋ว นั่งเลยระยะทาง เสียเงินน้อยกว่าความเป็นจริง ก็ต้องซื้อตั๋วใหม่ แม้แต่รถไฟก็มีนายตรวจ เดี๋ยวนี้คงยังจะมีนายตรวจ

แปลกแท้เราจ่ายเงิน จัดสรรมากมาย แต่สถาบันของรัฐไม่เคยสนใจความสะอาดของรถ และสภาพของรถ รถรุ่นเก่าที่ใช้ครัชยาวและกระโปรงยาวตรงที่นั่งคนขับยังหาดูได้ คนขับและกระเป๋ายังมีกระติกน้ำวางหน้ารถ เกียร์ยังมียางและเชือกรัดคันเกียร์ อดคิดเออเรายังเป็นผู้มีโชค เห็นความแตกต่างมากมาย

ไม่เคยถามผู้โดยสาร กลัวรถตายกลางทางไหม ผู้โดยสารคงไม่คิด ถ้าเกิดรถตายก็ลงจากรถ รอรถใหม่ ยิ่งถามความแตกต่างสภาพของรถ ประเทศอื่น แม้แต่สิงคโปร์ความสะอาดทุกคนคงไม่เคยเห็น แล้วความเปรียบเทียบย่อมไม่บังเกิด ทุกคนต่างมีจิตใจหนึ่งเดียวถึงรถจะแล่นได้และลงจุดหมาย การเปลี่ยนแปลงในทางดี สามารถทำได้โดยไม่ต้องซื้อรถใหม่ เพียงปรับปรุงรูปลักษณ์ ทำความสะอาด

ผมถึงทางอับจน เมื่อคนไทยเสียภาษีไม่เดือดร้อน หน้ายังยิ้ม เดินมาต่อแถวขึ้นรถเมล์จะลงที่ไหน บอกกระเป๋าหรือคนขับ หรือจะดึงสายกระดิ่ง เมื่อสังคมของคนซื้อบริการและขายบริการต่างพอใจ ไม่เดือดร้อน มีความสุขปลายทางคือการส่งถึงจุดหมาย ผมยอมรับความคิดถูกกลืนไปกับการซื้อบริการ