ความจริงหรือความคิด
ไพฑูรย์ สุขสิขารมย์
โรงเรียนของแม่ ตอนที่ 9

บ้านชนบท สัตว์มากประเภท อยู่เคียงข้าง นำสิ่งที่เป็นลักษณะของแต่ละประเภท สร้างความสุขให้กับมนุษย์ แม่เคยมีควายอยู่ 4 ตัว สำหรับใช้งานทำนา การดูแลควาย หน้าน้ำสร้างโคกให้อยู่ หาซังข้าง ฟางให้กิน หน้าแล้ง ทุ่งนากว้างเต็มไปด้วยหญ้า คนเลี้ยงควายจะนำควายไปปล่อย ร่วมกันหากินเอง มีแหล่งน้ำ

ชีวิตแม่พอเติบโต สังเกตธรรมชาติ สิ่งที่เรียกว่าครบวงจรให้กับสิ่งมีชีวิต คนและสัตว์ สัตว์แม่ไม่เคยห่วงว่าธรรมชาติจะหมดจากการกินและใช้ สัตว์กินเพียงเพื่ออยู่ พออิ่มก็หยุดกิน ทุ่งนามีหญ้าและแหล่งน้ำ เวลาเที่ยงอยากพักหลับนอน มีเงาร่มของไม้ใหญ่ แต่คนกินแต่ละวันไม่พอ ยังอยากสะสมไว้ให้ตัวเองในวัยล่วง และสำคัญทำลายความเป็นธรรมชาติเพื่อสะสมไว้ให้ลูกหลาน การทำลายแล้วสร้าง เพื่อต้องการสะสมไม่ว่ากัน แต่ส่วนมากคนเมื่อนึกถึงลูกหลาน ความหน้ามืด ความคิดบอดก็ทำลายธรรมชาติ เพื่อประโยชน์ของตัว ไม่เหลือตอของธรรมชาติให้สืบต่อ สัตว์รอบบ้านของแม่ มีมากมายต่างนำความสุขใจมาให้ ตลอดวันนกจะร้องเพลง จะเป็นความสุข เรียกคู่ หรือบอกแหล่งอาหาร หมาแมวอยู่กับบ้าน เวลาแสดงความรักย่อมมาคลอเคลียเจ้าของ

แม่สังเกต สัตว์ทุกประเภท มีลักษณะแตกต่างกันมากมาย กินอาหาร พฤติกรรม นก คน มีสองขา ควาย หมา แมว สี่ขา แมลงมี 6 ขา แมงมุมชักใย มี 8 ขา ความไม่เหมือน อาหาร การใช้ชีวิต อายุ แต่สิ่งเหมือนช่วยมนุษย์

วันหนึ่ง มีหมาหลงทางเดินเข้ามาในชีวิตแม่ กลายเป็นความสนิทระหว่างคนและหมา ทุกวันแม่จะหาอาหารให้กิน หมาจะทำหน้าที่ดูแลบ้าน เห่าคนแปลกหน้า และจะมาคลอเคลียแม่ บ่อยจะมาเลียหน้าแม่ แม่จะอาบน้ำให้เกือบทุกวัน แม่ตั้งชื่อกาหลง คงเป็นชื่อที่หลงทางมา กาหลงเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม จะเป็นประเภทเลือดอุ่นจะมีเลือดในกายอุ่นอย่างเดียว เลือดเย็นปรับตามเขตของอากาศ มีอุ่นมีหนาว กาหลงเป็นหมาตัวเมีย สีน้ำตาล ขนเรียบดูสะอาด สายของช่วงเช้าวันหนึ่ง แม่ทำงานใต้ถุนบ้าน กาหลงเดินมาใกล้ หยุดยืนหูตก หางแกว่ง แสดงความเป็นมิตร แม่ไม่เคยเห็นมาก่อน เจ้าของไปไหน หรือเดินหลงทาง เมื่อหลงทางคงจะเป็นหมาจรจัด ดูสะอาดตา คงพลัดจากเจ้าของไม่นาน เมื่อเป็นหมาจรจัด มาต่างถิ่นย่อมถูกหมาเจ้าของถิ่นทำร้าย หมาเพศเมีย ย่อมมีบ้างตั้งท้องโดยไม่เต็มใจ

แม่จุ๊ปาก เรียกชื่อกาหลง แม่บอกว่ารอยู่นี่ก่อน จะไปเอาอาหารมาให้ แม่เดินขึ้นบ้าน เข้าครัว ตักข้าวสวย เอาปลาทูรวมทั้งหัวคลุกข้าว ถือชามลงบันได เอาข้าวใส่จานเก่ายื่นให้ กาหลงเดินเงียบ หูยังตก เดินมาที่จานไม่รอช้า กินอาหาร ความรู้สึกของแม่ คงหิว ตั้งแต่วันนั้น กาหลงกลายมาเป็นสมาชิก หมาปกติเป็นสัตว์ใกล้ชิดคน เป็นเพื่อน ดูแลบ้าน เด็กๆ ขว้างลูกบอลคำสั่งไปเก็บบอล เหลือเชื่อกาหลงทำได้ โดยปกติโลกปัจจุบัน หมาช่วยกิจกรรมมากมาย ตำรวจใช้หมาจับขโมย จับของผิดกฎหมาย คนพิการตาบอด นั่งรถเข็ญ มีหมานำพา ดูแล ช่วยเหลือ คนล่าสัตว์ พอยิงสัตว์อย่างนกคำสั่งให้ไปเก็บนกมา บางคนให้หมาวิ่งทำให้สัตว์ตื่นตัว ออกจากที่ซ่อน

กาหลงถึงจะมีคุณสมบัติบ้านๆ เป็นเพื่อนเห่าเมื่อคนแปลกหน้าเดินเข้าบ้าน เคยมีงูวิ่งเข้าใต้ถุนบ้าน กาหลงสำเร็จโทษ ก่อนโน้นหมากินน้ำข้าวผสมข้าว และผสมอาหาร ปัจจุบันสังคมเจริญน้ำข้าวคือสารพัดคุณประโยชน์ และหม้อหุงข้าวสมัยใหม่ไม่ต้องรินน้ำข้าว ปัจจุบันการดูแลหมาก็ต้องทำให้ดีขึ้น หรือซื้ออาหารสำเร็จ กาหลงออกลูก 3 ตัว ตัวผู้สอง ตัวเมียหนึ่ง มีคนขอตัวผู้ไปเลี้ยง แม่ยินยอม หันมาถามกาหลง ตกลงไหม เฉยคือคำตอบ สัตว์พอโตช่วยตัวเองได้ ความห่วงใยก็ยืดออก ไม่ต้องดูแลจนตายจากเหมือนลูกคน

แม่สังเกต ถึงจะอยู่ด้วยกันมานานปี ออกลูก กาหลงก็ยังเป็นหมาเสมอต้นเสมอปลาย เจียมตัว ไม่ถือวิสาสะขึ้นไปนอนบนบ้าน หน้าร้อนช่วงแดดตอนเที่ยง ร้อนจัดกาหลงชอบมานอนเอาสีข้างกระแซะกับโอ่งน้ำ หันตัวออกแม่น้ำ คงชอบลมเย็นพัด ชอบพักในเงาร่ม เพื่อนบ้านกาหลงจะคุ้นเคย มีเห่าค่อยสองสามที คงเป็นการทักทายสวัสดี ขอความสนใจ พอเห่าเสร็จกาหลง จะเดินไปคลอเคลีย คงแสดงความซื่อสัตย์ รักเคารพที่เป็นเพื่อนนาย เพื่อนบ้านคุ้นเคย รักใคร่กาหลง มีอาหารจะนำติดมือมาฝาก อาหารที่นำมากาหลงไม่เคยแสดงความรู้สึกรังเกียจ

กาหลงเสียชีวิตนานมาแล้ว ทิ้งลูกหลานไว้สองสามตัว มันเป็นธรรมชาติของคน เพียงเรารู้จักรัก เมตตาสัตว์เลี้ยง คลุกคลีพฤติกรรม เราเห็นสัตว์ป่า อย่างนก กระรอก เราจะเฝ้าดูพฤติกรรมอันงดงามของมัน อย่างกระรอกแม่ชอบดู เก็บพูลมะขามเทศมาได้ จะนั่งทับก้น ขาบนสองข้างกำพูมะขามเทศ ใช้ปากแทะ สำหรับอีกา ขโมยข้าวตากเป็นก้อนได้ คาบลงแกว่งในน้ำ คงทำให้ข้าตากแห้งนุ่มจะได้กินได้ แม่ห้ามเด็กๆ ที่แม่สอนเสมอ อย่าทำร้ายสัตว์ อย่าเล่นหนังสติ๊ก สัตว์ทุกประเภทรักชีวิต ถูกยิงย่อมเจ็บเหมือนคน และสัตว์ที่เราเห็น นกกระจอก นกกา นกเขา แม้กระทั่งนกเหยี่ยว ช่วยชาวไร่ ชาวนา จับแมลงทำลายพืชกินเป็นอาหาร ถ้าจะพูดว่าสัตว์พวกนก มีบุญคุณต่อเรา ย่อมเป็นความจริง การทำร้ายสิ่งที่ช่วยเรา บาปกรรมจะเป็นหลายเท่า บาปกรรมที่เห็นปีไหน นกถูกทำร้าย แมลงทำร้ายผัก ข้าว ผลไม้ พ่อแม่ขาดรายได้ พวกเธอก็อดที่จะได้ของเล่น เพราะพ่อแม่ไม่มีเงิน ถ้าอยากเล่นสนุก เล่นฟุตบอล ว่ายน้ำ ช่วยพ่อแม่ถางหญ้า ปลูกผัก ตักน้ำรดต้นไม้ และขยันอ่านหนังสือ และทำการบ้าน คำพูดที่แม่พูดเสมอแม้กับตัวเป็นเด็กดีนะลูก สัมฤทธิ์ผล ย่อมเห็นรอยยิ้มของคนเป็นแม่

คนและสัตว์ ถ้าใกล้ชิดอยู่ร่วม พึ่งพา ย่อมมองเห็นสิ่งดีงาม ยอมรับสามารถรับรู้ความพอใจ และความสุขได้ แม่เลี้ยงไก่หลายตัว เลี้ยงง่าย ปล่อยตามธรรมชาติ โยนอาหารให้กิน สร้างเล้าให้อยู่ มีน้ำ มีอาหาร เช้าปล่อยออก เย็นต้อนเข้าเล้า ปิดประตูกันงู กันสัตว์ขโมยไข่ และตัวไก่ ทุกเช้า ตอนมาปล่อยไก่ออกจากเล้า จะมีไข่ทุกวัน บางวันแม่จับไข่ยังอุ่นมือ ถ้าชีวิตเรียนรู้วงจร เกื้อกูล เราจะรับผลดีๆ จากสัตว์โดยไม่ต้องทำร้าย อย่างพวกพ่อบ้านชอบเลี้ยงไก่ชน ปลากัด จับนกมาขังเลี้ยงเพื่อชอบดูความสวยงาม แม่ไม่นิยมการเลี้ยงเพื่อเป็นกีฬา หรือเลี้ยงเพื่อตัดความเป็นอิสระ แม่คิดเมื่อเราชอบอิสระภาพ ทำไมเราต้องกักขังสัตว์ด้วย

วันหนึ่งแม่ไปบางลำพู เดินเข้าวัดบวร เข้าโบสถ์ กราบพระ หยอดเงินในตู้ แม่เชื่อว่าเงินที่หยอดถึงไม่มากมาย แต่เมื่อใจตั้งใจอยากทำบุญ เสียงพ้องโยมแม่นกุศล แม่เดินออกด้านข้างของวัด เพื่อขึ้นรถเมล์ นั่งรอรถมีกรงนกแขวนอยู่สองกรง นกประเภทเดียวกัน แยกคนละกรง กรงตกแต่งสวยงาม ยอดบนแหลมเหมือนชฎา แขวนด้วยพวงมาลัยดอกมะลิสด คงศรัทธาเรื่องบาปบุญ ด้านบนมีผ้าแดงคลุม คนมากคนเชื่อเรื่องผ้าแดง ผูดติดข้อมือ คาดเอวออกศึก สร้างความฮึกเหิมให้กับเจ้าของ ย่อมมีพลังของเวรกรรม ฝ่ายคู่ต่อสู้ไม่รู้ว่ากลัวตามที่คนมีผ้าแดงคิดหรือเปล่า

แม่มองดูนก ซึ่งประเภทเดียวกัน แยกกรง แขวนห่างกัน ทำได้แค่มองดู ตั้งแต่แม่นั่งรอรถ นานโข ไม่ได้ยินเสียงร้องของนก คงเซ็งชีวิต ชีวิตนี้คงหมดอิสระ หมดกิจของนกที่ควรมี อยู่กับครอบครัวกับกลุ่มฝูงของนก บินหากินอิสระ พอจะไข่เรียนรู้การทำรัง รู้จักกกไข่ รับผิดชอบไม่ออกจากรัง นกเกือบทุกประเภทจะเป็นอย่างนั้น แม้แต่ไก่ กกไข่ให้ความอบอุ่น ถ้าจะพูดว่าสานความผูกพันและความรักแบบคน ก็ย่อมถูก พอลูกออกยังจะอยู่ดูแลจนเติบโตช่วยตัวเองได้ และที่สำคัญหมดกันเรื่องที่เป็นปกติวิสัย คือการสมสู่

ถ้านกพูดได้ คนพวกนี้ใจร้าย ขังเราจับแยกกรง ทุกชีวิตต้องการอิสระ อยู่กับฝูงบินไปอยู่ถิ่นอาหารอุดมสมบูรณ์ อยู่กับคนมีจิตเมตตา

แม่คิด คนมากคนตั้งใจกระทำบาป การกักขัง หน่วงเหนี่ยว ทำร้าย ย่อมบาปกรรม และเป็นความจริง ยิ่งกักขัง นานวัน แต่ละวันย่อมสะสมบาปกรรม ถึงจะเดินข้ามถนน เข้าโบสถ์ ฟังธรรม ควักเงินทำบุญ แต่บุญที่ได้ก็ย่อมน้อยนิด เพราะใจเต็มไปด้วยจิตที่เป็นอกุศล ยิ่งบาปบุญคนละส่วน

บุญกุศลจริงๆ เกิดจากปัญญาภายใน คนกักขังจิตย่อมปราศจากเมตตา ถ้าคนใดใจหมดเมตตาชีวิตจริงย่อมพบแต่ทุกข์ ถึงจะรู้ว่าไม่เดือดร้อน แต่บาปกรรมจะเพิ่มพูน สะสม สักวันกรรมจะมาบรรจบ โอ๊ะตายล่ะ ทำแต่ความดี แต่ทำไมความซวยจึงมาบ่อยนัก

สิ่งที่แม่พูดถึง ความอิสระของสัตว์ แม่ไม่ได้แช่ง แม่เคยพาลูกไปเขาดิน ลูกๆ ดูสัตว์ถูกกักขัง กรงเล็ก หมดอิสระ ความรู้สึกหดหู่ แต่ถ้าถือว่าการสร้างสวนสัตว์ จำเป็น เพื่อให้คนผู้ใหญ่และเด็กเรียนรู้ชีวิต และความเป็นอยู่ของสัตว์ป่า จะได้รู้ถึงประโยชน์ และรู้จักรักสัตว์

จริงแล้วโลกเรา มากสิ่ง ความปรารถนาอาจขัดกับความเป็นธรรมชาติ ของอีกหลายสิ่ง การทำเจตนาคือความรับรู้ เราคนฉลาดคิด ต้องปรับกายใจ พยายามทำสิ่งสมบูรณ์ให้กับสิ่งที่ถูกกักขัง อย่างสถานที่กว้างมีน้ำมีอาหาร ไม่ปล่อยสกปรก เพื่อเป็นสิ่งดีๆ แลกกับอิสระ

แม่ต่อรถ อยากไปสนามหลวง ท่าพระจันทร์ วัดพระแก้ว และของโปรดแม่ชอบดูละครที่ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง ละครเดี๋ยวนี้หาดูได้ยาก ยังมีระนาด ช่วงแม่เป็นเด็ก หลายหมู่บ้านมีการเรียนการสอนดนตรีไทย แต่ปัจจุบันลูกหลานรับช่วงไม่สนใจ เพราะทำมาหากินเลี้ยงตัวไม่ได้ ซ้ำร้ายขายอุปกรณ์ของบรรพบุรุษ มากสิ่งได้รับตกทอดสูญหาย หมดคุณค่าเหมือน นุ่งโจงกระเบน หาไม่เจอ นุ่งผ้าถุง ใส่เสื้อในไม่สายเดี่ยวที่เดียวพอมี

หน้าศาลเจ้ามีชุบทอง หมอดู ปล่อยนกกระจาบ นกกระจอก เขาบอกันว่านกที่ถูกซื้อปล่อยจะกลับมาเข้ากรงอีก เพราะคนขายจะเอาอาหารประเภทกินแล้วนกติดให้กิน คงเหมือนยาเสพติดทุกประเภท ถ้าเราติดมันไม่น่าจะเป็นสิ่งดี คนเคยพูดว่าถ้าไม่ซื้อปล่อย อาชีพกักขังทำร้ายสัตว์ก็หมดไป แต่เมื่อไม่นำนกมาทำการค้า นกเหล่านั้นคงถูกทุบหัว ทอดกรอบ

คนไทยเชื่อ บุญกุศลปล่อยนก ปล่อยปลา แม้แต่ปล่อยสัตว์ ทำแล้วมั่งมีบุญกุศล ผู้รู้บอกว่าการปล่อยคือการให้อิสระในความเป็นธรรมชาติ ถ้าซื้อมาปล่อยแล้วเกิดหมุนเวียนกักขังมันไม่น่าถูก

เย็นแม่นั่งรถเมล์ไปสถานีขนส่งสายเหนือนั่งรถสายเอเชีย พอข้ามสะพานใหม่ก็ถึงบ้าน แม่คิดเสมอ ที่ไหนๆ แม้แต่กรุงเทพฯ ที่ทุกคนบอกว่าเป็นเมืองเจริญที่สุดของประเทศ แม่ไม่เคยรู้สึกชอบพอ คนเยอะ รถเยอะ อากาศหายใจอึดอัด อาหารข้างทางมีแต่แพง ลูกหลานทุกคนย้ายมาเรียนที่กรุงเทพฯ จบก็ทำงานที่กรุงเทพฯ แม่ชอบความสะดวก จะเป็นความรู้สึก คนต่างจังหวัดย่อมมีสไตล์ของชีวิตแตกต่าง แม่ลงรถ พอเดินเลี้ยง กาหลงวิ่งมาคลอ คงอยากถามไปไหนมาทั้งวัน ดูท่าทางเหนื่อยมากด้วย คิดถึงนะ งวดหน้าจะไปไหน จะไปเป็นเพื่อน ถ้ามีใครคิดทำร้ายจะได้ป้องกัน