สิ่งมีชีวิตทุกประเภท สามารถเรียนรู้ ปรับตัวให้เข้ากับธรรมชาติ ผมมองดูสิ่งมีชีวิต จะเป็นคน พืช สัตว์ เป็นความปกติ สิ่งมีชีวิตจะเติบโต และร่วงโรยชีวิตเมื่อถึงวัย และจากโลกไป

ตรงโต๊ะผมนั่ง อ่านหนังสือ เขียน และเป็นที่หย่อนใจ ครับ เพราะบรรยากาศรอบตัว คือ ความสวยงาม สร้างความสงบสู่กายและใจ เป็นความจริงหนังสืออ่านไม่มีชีวิต แต่ทำให้สิ่งมีชีวิตมีสุขได้

มองลอดหน้าต่าง เห็นนกกาเดินริมถนน และไม่นานก้มลงจิก สิ่งที่เรียกอาหาร อาหารของนกกา เกิดจากคนที่เดินถนน ทิ้งเศษอาหารลงบนถนน โดยขาดความเจตนา กลายเป็นอาหารของนกกา

ครับสิ่งมีชีวิตทุกอย่าง ไม่ว่าคน สัตว์ พืช และต้นไม้ ต้องเติบโต การเติบโตเรียกตามหลักวิทยาศาสตร์ คือการพัฒนาชีวิต หยิบมะม่วงสุกปอกเปลือก แช่เย็น ติดมือมาวางไว้บนโต๊ะ ช่วง 2 อาทิตย์ มะม่วงลูกโตราคาต่ำกว่าเหรียญ ปัจจัยที่เป็นสาเหตุราคาต่ำ เป็นหน้าของการออกผล เจริญถึงเวลาเก็บมาทาน ครับเมื่อมีมากมายในตลาด ราคาย่อมเป็นราคาปกติ ไม่แพง มีมากในตลาด ผมขชอบรสมะม่วง ชอบมะม่วงสุกมากกว่ามะม่วงดิบ จะปอกเปลือก ใส่ตู้เย็น พอตกบ่ายมะม่วงเย็นรสหวาน ความรับรู้ออกมาสู่ใจ หวาน เย็น ชื่นใจ เมื่อใจไม่มีกังวล อายุยืนทางสุขภาพจิตจะขยายเวลา

หลังจากเคี้ยวมะม่วง การเคี้ยวไม่เพียงให้ละเอียด เพื่อกลืนและย่อยง่าย แต่ความสำคัญการเคี้ยวทำให้รับรู้รส บอกตัวเอง หวาน เย็น ไม่แข็ง อร่อย

มองลอดหน้าต่าง เห็นคนเดิน ครับชีวิตทุกวัย ต้องเดิน จุดคำว่าเดิน คือการเคลื่อนไหวร่างกาย โดยเฉพาะการเดิน เท้าขาและเข่า ยิ่งเดินนาน เดินขึ้นทางลาดสูงขึ้น อย่างถนนที่ผมมองดูผู้หญิงเดินขึ้น ช่วงสูงลาดชันขึ้น ลำตัวส่วนบน จะก้มไปข้างหน้า “หลักคือการเดินเพื่อสร้างความสมดุล”

มนุษย์ทุกวันการพัฒนาความสมดุลจะมีตลอดเวลา เพียงแต่เราไม่นึก กลายเป็นความปกติ อย่างเช้าตื่นมา ความสมดุลช่วงแรกลืมตา หลังจากพักผ่อน หลับนอน ทุกอย่างของร่างกายจะอยู่ในสภาพพักผ่อน ไม่เคลื่อนไหว พอรู้ตัวตื่น หลายคนเริ่มกระตุ้นกายใจ อย่างนวดตามแขน มือซ้ายขวาบีบไปมา หลายคนชอบบีบรอบๆหัว ครับความรับรู้ง่าย เป็นการกระตุ้น ระบบชีวิตให้ตื่นตัว และเคลื่อนไหว การกระตุ้นระบบร่างกาย หลักความจริง คือทำให้สภาพที่อยู่นาน ยังมีความสามารถ เคลื่อนไหว ลดสภาวะเสื่อม คือ ปวด เมื่อย

หลังจากรู้ตัว ผมออกกำลัง ลุกจากเตียงเข้าห้องน้ำ ครับการแปรงฟัน นอกจากจะเป็นการทำความสะอาด ยังช่วยกระตุ้นทุกส่วนในปาก แม้แต่ฟัน เคยคิดฟันมีชีวิตใหม่ คำว่าชีวิตแตกต่าง ฟันมีชีวิต คือรากฟันมีเซลล์ประสาท ฟันจะคงทนอยู่กับชีวิตได้นาน เมื่อฟันเริ่มโยกปวดฟัน ครับความชราของฟันเริ่มมาถึงวัย รสของอาหารที่รับรู้สัมผัสการมีชีวิตของคน

เวลาผ่านมา 15 นาที กาตัวเดิม ซึ่งเดินริมฟุตบาตรติดถนนหาอาหาร ตอนนี้เดินไปอยู่ใต้ต้นไม้ เดินช้า จิกอาหาร ไม่รู้ว่ามีแมลงไหม รสจากเศษอาหาร และแมลงน่าจะเป็นความชอบแตกต่าง ใต้ต้นไม้ที่นกกาเดินและก้มจิกของที่เรียกว่าอาหาร

ผมมองดูต้นไม้ที่นกกาอยู่ใต้ต้น เป็นต้นไม้เป็นสิ่งมีชีวิต ผมอยู่บ้านหลังนี้เกิน 40 ปี จากต้นไม้ที่มอง เล็ก โตขึ้นเป็นพุ่ม ช่วงนี้ใบเริ่มเปลี่ยนสีจากสีเขียว สามารถดูดซึมอาหาร รับรู้พอถึงหน้าจะเข้าฤดูหนาว ใบต้นไม้หลายสภาพเปลี่ยนสี จากสีเขียว เริ่มสีเหลือง แห้ง และหลุดจากต้น ใบใหม่เกิดตุ่ม พอถึงฤดูสปริงค์ ก็เติบโตช่วยชีวิตต้นไม้ ครับต้นไม้คือสิ่งมีชีวิตพูดตามภาษาคน เกิดเติบโต วัยสูงอายุ และจากไป เป็นสัตจธรรมของสิ่งมีชีวิต คือเติบโต ทานอาหาร เจ็บป่วย และจากไป และสิ่งสำคัญ “รับรู้สิ่งดีงาม”

ครับจัวหวะพอดี คนจูงสุนัขมาออกกำลัง เป็นธรรมชาติ ทุกสิ่งมีชีวิต ที่มีขา เดินได้ ย่อมปรารถนา ออกกำลัง เพื่อสุขภาพของขา เข่า ฝ่าเท้า กายใจ และสติปัญญา สาบานผมมองดูบนถนน ไม่ไกลจากโต๊ะผมนั่ง คนจูงสุนัขหยุดมองดูสุนัข ปกติผมเห็นส่วนร่างกายและหัวตรงที่ผมมอง มีรั้วต้นไม้ทึบเป็นแถวของบ้าน ไม่นาน ผมเห็นคนจูงสุนัข ก้มมือถือถุงสีเขียวกอบอุจจาระของสุนัข ผมอดนิยมขอบคุณที่ชีวิตของผู้ชายจูงสุนัข ยังประกอบด้วยคุณธรรมไม่ปล่อย ละเลย เมื่อสุนัข “ถ่าย” กอบใส่ถุงเดินหิ้ว คงจะถือไปทิ้งที่ถังขยะ

ครับคนยุคปัจจุบัน นิยมเลี้ยงสัตว์ สุนัข แมว แม้แต่นก ตอนผมเป็นเด็ก พ่อของแม่ อยู่บ้านติดกัน เลี้ยงไก่หลายตัว เป็นไก่ชน คำว่าไก่ชน คือ ไก่สำหรับต่อสู้กับไก่ด้วยกัน การต่อสู่ของไก่ เรียกภาษาคนที่ชอบไก่ คือการตีไก่ ไก่ตีกัน คนไทยมากคนชอบเลี้ยงไก่ ไม่เพียงไก่เลี้ยงเพื่อกินไข่ กินเนื้อ หลายคนนิยมเลี้ยงไก่ “ชน” คือไก่ตัวผู้ คนที่ชอบไก่ชน วันนัดหมายต่างนำไก่ชนมาเปรียบกัน คำว่าเปรียบเทียบ คำนำไก่ ขนาด วัยไล่เลี่ย เพื่อนำมาต่อสสู้กัน เรียกว่านำไก่มาตีกัน ภาษาคนเรียกนำไก่มาชนกัน ครับคือนำไก่มาตีกัน การนำไก่มาตีกัน คือนำมาต่อสู้กัน นอกจากคนเลี้ยงไก่นำมาตีกัน ยังมีการเดินพัน คือการพนัน เหมือนการต่อยมวย วิ่งวัว วิ่งวัวไม่ได้หมายถึงเอาวัวมาวิ่งแข่ง แต่นำคนวัยขนาดไล่เลี่ยมาวิ่งแข่ง การแข่งขันวิ่ง กายเป็นการเชียร์ชนะหรือแพ้ คือจุดของใครเก่งกว่ากัน ก็ต้องถือหางด้วยเงิน คือการพนันนั่นเอง

นักการพนัน ต่างจังหวัด สัตว์ที่นำมาต่อสู้ พนันกัน อย่างปลากัด (คนรุ่นนี้) และเกิดเติบโตในอเมริกา คงนึกไม่ออก แม้แต่จิ้งหรีดก็นำมาต่อสู้กัน ก่อนต่อสู้ของจิ้งหรีด เอาจิ้งหรีดใส่มือแบ อีกมือว่างตบโคนแขนของฝ่ามือ ทำให้จิ้งหรีด มึนงง เพราะขึ้นถูกโยนขึ้นลงจากฝ่ามือ

ทุกวัน ผมจะเดินหลังจากออกกำลังถนน สายเดินเก่าแก่ ต้นไม้ สูง ใบเริ่มถึงฤดูเปลี่ยนใบ ทุกวันใบจะร่วง ครับ คนดูแลรักษา ต้องทำงานหนักหน่อย ต้นไม้เป็นสิ่งมีชีวิตเล็ก เติบโต วัยร่วงโรย และตาย แต่ต้นไม้โดยปกติอายุยืนกว่าคน เราจะเห็นตลอดชีวิต เราจากไปต้นไม้ยังอยู่ เปลี่ยนใบ เป็นธรรมชาติที่งดงาม การเปลี่ยนใบคือการคงอยู่ในการพัฒนาใบ เพื่อชีวิต

ผมมองดูคนอีกถนน มายืนข้างนอก หน้าบ้าน ริมถนน มือถือโทรศัพท์ คุยและเดินไปมา ยิ้ม คาดคะเน น่าจะเป็นเรื่องของความสุข กวาดรวมกลายเป็นสิ่งมงคล

เหมือนกันชีวิตผม วันสุดท้าย ยังมีความมงคลหลายอย่างให้กับชีวิต ความเป็นมงคลของผมวัย 84 เวลาไปวัด คนยังถาม เฮียโชคดียังขับรถได้ ครับโชคลาภของชีวิต ยังสามารถอ่านหนังสือ ออกกำลัง และทุกวันออกไปหลังบ้าน เดินขึ้นลง ระดับพื้นสูงต่างกัน เป็นการสร้างพลังให้ เท้า ขา และเข่า สำคัญคือใจหมดความคิดที่กังวล วุ่นวาย มีความปกติ คือพัฒนาชีวิตประจำวัน รู้จักพอเพียงกับใจ ไม่โลภ กักตุน

ครับทุกสถานที่สมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ 18 วัดราชบพิธ สั่งสอนผมตลอดเวลา ชีวิตเราเกิดมา ต้องสร้างคุณความดี รู้จักเป็นผู้บริจาคบ้าง รู้จักทำประโยชน์แปลการกระทำ คือเพียงพัฒนาความคิด ให้มีความยุติธรรมถูกต้อง ท่านบอกกับผมว่า เป็นการสร้างความถูกต้องให้ชีวิต เหมือนเป็นเด็กเรียนหนังสือ ขยัน อ่าน ทำการบ้าน รับผิดชอบ ช่วยสังคม ทุกสิ่งที่เราคิด ลงมือทำ สิ่งดีงาม คือสิ่งถูกต้องท่านบอกว่า “มันคือสิ่งที่เป็นมงคล ให้เกิดกับชีวิต” ท่านเน้นต้องตอบแทนพ่อและแม่ ดูแลท่าน บุญ หรือ ความเป็นมงคลของชีวิต ยิ่งใหญ่ ครับผม ผมตอบในใจ และยึดมั่นจากคำสอนอบรมจากสังฆราช