ความจริงหรือความคิด
ไพฑูรย์ สุขสิขารมย์
ไปกรุงเทพฯ ตอนที่ 13

ชีวิตในกรุงเทพฯ ถ้าใช้เวลาเดินเพื่อพักผ่อนและเรียนรู้จะแตกต่าง จากการนั่งรถจากต้นทางถึงปลายทาง เพราะสิ่งที่สัมผัสผ่านสายตาไม่ส่งมายังใจ ก็เป็นเพียงสิ่งที่มากระทบเท่านั้น ผมอาศัยรถแท็กซี่เกือบทุกวัน ช่วงเลิกงานเรียกรถไปแถวบ้าน รถจะปฏิเสธ บางคันบอกว่าไม่ไปหรอกครับรถติดเป็นหน้ากระดานยาว ผมไปส่งรถไม่ทัน บางคันพอบอกตอบห้วนไม่ไปออกรถ ครับหลายคนบอกว่ารถแท็กซี่โดยเฉพาะหญิง ไปคนเดียวไม่ค่อยปลอดภัย เคยรับรู้และประสบการณ์ไปเที่ยวสิงคโปร์หลายครั้งบอกว่าแท็กซี่ที่โน่นปลอดภัย ถ้าข่มขืนหรือทำร้าย ขึ้นศาลผิดจริงติดคุก 30 ปี เรื่องกฎหมายเมืองไทยเราเปลี่ยนบ่อย แต่เรื่องชีวิตประจำวันความปลอดภัยของผู้โดยสารหรือแม้สิทธิของคนชั้นล่างกฎหมายยังดูแลไม่ทั่วถึง ไม่เพียงกฎหมายอย่างเดียวต้องได้รับความร่วมมือจากผู้รักษากฎหมายด้วย ประเทศกำลังพัฒนาทั่วไป จะมีลักษณะคล้ายเจ้าหน้าที่ปฏิบัติให้กฎหมายศักดิ์สิทธิ์ เป็นผู้ทำกฎหมายไร้ค่า

โลกปัจจุบัน ประเทศเจริญ หรือกำลังจะเจริญ ปัญหาที่กำลังจะเป็นตัวปัญหาคือการหย่าร้าง โดยจริงแล้วปัจจุบันคนแต่งงานแล้วอยู่ด้วยกันตลอดจนตายมีน้อยมาก วันหนึ่งนั่งดูการพิพากษา คดีเกี่ยวกับแม่ฟ้องลูกสาว ลูกยืมเงินแล้วเบี้ยว ปกติสังคมพ่อแม่ลูกจะเกื้อกูล ช่วยเหลือดูแลกันตลอดไป ลูกพ่อแม่เดือดร้อน ต่างมีเมตตาต่อกัน รายการที่ดู แม่อยู่คนเดียวสามีเลิกมานาน คนเป็นแม่มากรายพอแต่งงานอยู่กับบ้านดูแลบ้าน เลี้ยงลูกเลยหยุดงาน พอเลิกราปัญหาค่าครองชีพต้องช่วยตัวเอง รายการนี้สามีลูกสาวต้องการยืมเงินแม่ช่วยประกันสามี แม่ถึงจะไม่มีพอก็รูดการ์ดให้ และคำสัญญาจากลูกเบี้ยว คำพูดของลูกหนี้จะเป็นเพื่อนหรือคนในครอบครัวเวลาเดือดร้อนก็ขอพึ่งพา แต่ถึงเวลาใช้คำพูดเหมือนกันอย่างคนให้ยืมต้องการช่วยเหลือจึงให้ฟรี จึงเป็นกฎเกณฑ์จะให้เงินใครที่เรียกว่ายืม ควรมีการเซ็นชื่อ ตามข้อตกลง เวลาขึ้นศาล ศาลต้องการคือหลักฐาน ชีวิตคือการเรียนรู้ จะทำอะไรควรทำในเรื่องที่ถูกต้อง

ศาลบอกลูกสาวยกมือขวาขึ้น คนทางขวามือคือแม่ ชีวิตคนมีแม่คนเดียวตลอดชีวิต และแม่ของทุกคนดูแลเลี้ยงดูลูก ห่วงใย ถึงจะนานเท่าไหร่ ความรักของแม่มีแก่ลูกไม่เคยเจือจาง ยิ่งพอมีหลาน ดูแลหลาน รัก เกื้อกู ล ศาลให้ยกมือทางซ้าย ให้หันหน้ามองคือสามี

ผู้พิพากษาบอกว่า คนของโลกปัจจุบันคนที่แต่งงานมีผัวเดียวเมียเดียวน้อยมาก ส่วนมากจะเลิกรามีครอบครัวใหม่ ถ้าไม่มีลูกการเลิกราไม่มีปัญหา แย่งสมบัติ อาจเจ็บบ้างไม่นานก็หาย แต่มีลูกคือปัญหา กฎหมายต้องมมีความศักดิ์สิทธิ์ ต้องส่งเสียเลี้ยงดูลูกจนอายุครบบรรลุนิติภาวะ (18 ปี) คือเด็กสามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และสามีจะอยู่ครบเทอมของชีวิตหายาก

ผมเดินมาไกลจากท่าพระจันทร์ เมืองไทยยังอากาศร้อนเหมือนเดิม รถยังแน่น อากาศยังเต็มไปด้วยไอเสียจากรถ ครับหลายคนค่อนแคะกับผม แล้วยังจะบอกให้คนเดินเพื่อสุขภาพ มันเป็นเหตุและผลจริงเหรอ ยิ่งตอนข้ามถนน ความปลอดภัยจากรถ รถเมืองไทยเห็นคนข้ามจะหยุดก็ต่อเมื่อจวนตัว ถ้าเกิดอุบัติเหตุคนถูกชนลำบากกว่าจะได้เงินนาน และเงินที่ได้ไม่เคยมีใครบอกว่าคุ้ม

สนามหลวง เป็นที่กว้างไม่มีสิ่งก่อสร้าง เหมือนปาร์ค มีต้นมะขามรอบสนามหลวง มะขามใบเล็ก เขียวตลอดปี ให้ความร่มเย็น หน้าออกดอกกลายเป็นฟัก ปัจจุบันมะขามคนไม่นิยมปลูก เหมือนมะขามเทศ สำหรับผมเป็นต้นไม้น่าปลูก ปลูกง่าย ธรรมชาติดูแลเอง ฝน แดด ลม ช่วยให้เติบโตเหมือนต้นไผ่สามารถทำได้สารพัดประโยชน์ ถ้าเรารู้จักสังเกต คนไทยเติบโตกับต้นไม้ที่เป็นธรรมชาติ นอกจากจะดูแลง่าย เติบโตและเป็นต้นไม้ให้ผลประโยชน์เป็นอาหาร

ผมเติบโตต่างจังหวัด บ้านติดริมน้ำ ก่อนโน้นเนื้อที่บ้านกว้างขวาง ทำรั้ว รั้วคือสาพัดคุณ ป้องกันสัตว์ ขโมย และสามารถปลูกผัก อย่างตำลึง ริมฝั่งมีสโนต้นตรง ดอกสีเหลือง ผัดกับกระเทียม หยอดน้ำปลาเติมหวานนิด ข้าวพูนจานเกลี้ยง

ครับสนามหลวงคือที่ที่คุ้นเคย ตอนเป็นเด็กมัธยมต้น ทุกเสาร์อาทิตย์ เดินมากับเพื่อน วิ่งบ้าง หยอกเย้า ครับมาเช่าจักรยานหัดขี่ ตอนหัดใหม่ รถล้มชนต้นมะขาม การควบคุมให้รถวิ่งตรงยากเป็นประสบการณ์ของชีวิตที่ตื่นเต้น สนุก บ่อยครั้งมีแผล ทุกสิ่งคือความทรงจำ ความทรงจำไม่เคยหลบหน้าหายไปไหน เพียงแต่ธรรมชาติมอบความฉลาดให้เรารู้จักเก็บประสบการณ์จะดีหรือไม่ดีไว้ภายใต้ความทรงจำ แต่แปลกคนมีปัญญา ปัญหาที่ไม่ดีนำทุกข์จะได้รับการแก้ไข ก่อนเก็บไว้ใต้ความทรงจำ พุทธองค์เรียกการเก็บประสบการณ์ว่า “คลังของวิญญาณ”

เห็นรถบีบน้ำอ้อย ความชอบพอถูกถ่ายทอด เคยชอบหวาน เย็น เป็นธรรมชาติ ความรู้สึกชอบพอ รส ไม่เคยจางหาย เพียงแต่เหตุการณ์ของชีวิต นำเราห่างจากสิ่งที่คุ้นเคย สัมผัส จากไปที่อื่น

ชีวิตเติบโตกับการสนใจทางการเมืองเริ่มที่นี่ มาฟังพูดไฮปาร์คบ่อย เข้าใจและไม่เข้าใจ เป็นเหตุการณ์ของชีวิตเด็ก แม่พ่อเคยชักจูงให้เรียนกฎหมาย โดยความเป็นไปของชีวิต น่าจะชอบวิชากฎหมายมากกว่าอย่างอื่น ทั้งๆ ที่สามารถเข้าเรียนธรรมศาสตร์ได้โดยไม่ต้องสอบ ตอนโน้นมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เป็นมหาวิทยาลัยเปิด คงเหมือนมหาวิทยาลัยรามคำแหงในปัจจุบัน

ความรู้สึกมหาวิทยาลัยจะสอบเข้าเรียน หรือไม่สอบเข้าย่อมนำความเจริญทางความคิดมาให้เด็ก เพียงแต่ปัจจุบันเราเรียนเพื่อให้จบ จะได้มีงานทำ มีเงินใช้ แต่การพัฒนาความรู้ให้ถึงขั้นนำความรู้ไปพัฒนาตัวเอง พัฒนางาน และพัฒนาให้เกิดการพัฒนาต่อไปเราไม่สนใจ

ตอนเรียนที่ออริกอน มีเด็กนักเรียนทุนจากหลายประเทศ แม้แต่ลาวชื่อ “เฮ๊ง” จากญี่ปุ่นชื่อ “ทั๊ก” นักเรียนทุนจากญี่ปุ่นมาเรียนเกี่ยวกับการประมง จับปลา อนุรักษ์ปลา สิ่งที่สัมผัสนาย “ทั๊ก” จะสนใจวิชาใหม่ๆ เกี่ยวกับปลาทุกอย่าง พยายามใฝ่หาความรู้ บางครั้งมากวิชา นาย “ทั๊ก” เลือกลงทะเบียน ไม่เป็นผลในวิชาที่จะเรียนจบ พูดภาษาชาวบ้านเรียนเกิน เหตุผลเขาต้องการเรียนรู้วิชาใหม่ๆ ในการดูแลปลา การโยกย้ายตามฤดูกาล เพราะอากาศ อาหาร ทำอย่างไรจึงจะอนุรักษ์ปลาตามธรรมชาติ การเรียนการสอนเคร่งไม่จับปลาหน้าวางไข่ ขนาดของปลา และไม่จับหน้าห้ามจับ ครับเด็กของชาติเจริญย่อมได้รับการปลูกฝังสิ่งเจริญ คงเหมือนครอบครัวดีๆ ผมไม่ได้หมายถึงรวย หรือจน แต่หมายถึงพ่อแม่สอน เป็นแบบอย่างดูแลลูก คลุกคลี อบอุ่น

การเล่าเรียนย่อมผิดกับเด็กไทย รุ่นผมแม้แต่เดี๋ยวนี้เด็กสอบลัด คือข้ามชั้นได้ ทุกคนยกมือเก่ง เรียนจบเร็ว คำชมเชยจากมากปาก ปริญญาตรี 4 ปี เรียนจบ 3 ปี บ๊ะช่างขยันมานะอดทน ไม่ใช้ชีวิตเวลาเล่นกีฬา ร่วมกิจกรรมถือว่าไร้สาระ ปริญญาโทปีกับจี๊ดเดียวก็ได้ใส่ครุยแล้ว ยิ่งปริญญาเอก ยึดวิชาเรียนเนื้อหาสำคัญ การวิจัยคือการทำวิทยานิพนธ์ ต้องอ่านหนังสือให้คณาจารย์สัมภาษณ์ ก่อนอนุญาตให้เขียนวิทยานิพนธ์หืดหอบขึ้นคอ ยิ่งข่าวเมืองไทย จบปริญญาเอกโดยจ้างคนทำวิทยานิพนธ์ จ้างคนไปเป็นตัวแทนคุยกับอาจารย์ กระเป๋ามันควักเงินจ่ายไม่เลือกหน้า ขอให้จบ อดคิดเรื่องที่เขียนเมืองไทยมีจริงหรือ ถ้าเป็นจริงแล้วภูมิปัญญาจะขุดมาจากไหน