สุขภาพและการบำบัด
สดศรี สุริยะฉาย
คุณมีฮอร์โมนอะไรบ้าง

คุณคงเคยได้ยินคนเขาพูดกันว่า คนเราจะเป็นสิวได้สองวัย คือวัยทีนเอจหรือวัยแตกพาน กับวัยดึกหรือวัยหมดประจำเดือน และบางทีเขาก็ว่าผู้ชายกันลับหลังว่า อีตาคนนี้สงสัยฮอร์โมนจัด ถ้าเป็นผู้หญิงก็มีสิทธิถูกว่าลับหลังเหมือนกันว่า สงสัยยายคนนี้เลือดกำลังจะไปลมกำลังจะมาถึงได้อารมณ์หงุดหงิดนัก สาเหตุแห่งการถูกนินทาลับหลังนี้ มาจากผลกระทบของฮอร์โมนไม่สมดุลทั้งสิ้น เจ้าตัวไม่ได้มีส่วนควบคุมมันเลย เพราะฮอร์โมนผลิตโดยปราศจากคำสั่งของจิตใจ ฮอร์โมนผลิตโดยระบบประสาท ขึ้นอยู่กับการสั่งการโดยธรรมชาติของระบบประสาทอิสระ โดยไม่ต้องรอรับคำสั่งของคุณ ไม่อย่างงั้นคุณผู้หญิงคงสั่งให้ไอ้โน่นไอ้นี่โตดังใจ คุณผู้ชายคงไม่ต้องใช้ใบสั่งไวอากร้าอีก

ระบบฮอร์โมนคือวิธีการสื่อสารระหว่างเซลล์ ให้กระตุ้นต่อมและอวัยวะต่างๆ ผลิตสารเคมีเข้าสู่เส้นเลือดแล้วนำไปส่งให้อวัยวะและจุดรับของประสาท นำไปใช้งานตามหน้าที่ซึ่งร่างกายรู้อยู่แล้วว่าจะทำอย่างไรกับสารเคมีนั้นๆ

ต่อมและอวัยวะต่างๆ นี้มีความเมตตาต่อคุณอย่างมหาศาลในการรับใช้ผลิตสารเคมีสำหรับตัวคุณว่างๆ คุณควรรำลึกถึงบุญคุณ ไม่ต้องถึงขั้นใส่บาตรกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลหรอก แต่ขอให้ใช้เวลาว่าง ลองผ่อนคลายจิตใจในอ่างอาบน้ำอุ่นจัด ใส่ฟองสบู่ของหอมเล็กน้อย แล้วปล่อยจิตให้ว่างให้สบายที่สุดแล้วนึกขอบคุณระบบในร่างกายของคุณ โดยเฉพาะระบบฮอร์โมน พร้อมกับใช้ฝ่ามือลูบตัวไปมา สักประมาณ 5 ถึง 10 นาทีหรือแล้วแต่เวลาจะอำนวย ไม่ช้าไม่นานคุณจะรู้สึกว่าสุขภาพดีขึ้น ปราศจากการเจ็บโน่นนิดเจ็บนี่หน่อย วิธีนี้ใช้ได้ผลมาแล้ว กับนักวิ่งเหรียญทองโอลิมปิคซึ่งป่วยถึงขั้นเดินไม่ได้ ได้ปฏิบัติแบบนี้อยู่สามเดือน ก็กลับมาวิ่งได้เหมือนปกติ ผู้เขียนเคยใช้ได้ผลกับตัวเอง เมื่อปวดหัวเข่า เดินไม่สะดวก มิสเตอร์โรเบิร์ต ไฮน์แมน บอกให้ตั้งจิตนึกขอบคุณหัวเข่าที่ได้รับใช้มาอย่างดีตลอดมาถึงป่านนี้ แล้วเขาจับที่หัวเข่าแรงๆ สองทีเท่านั้น อาการปวดก็หายไป ยังแปลกใจอยู่จนบัดนี้ เมื่อได้สอบถามหมอทางด้านรักษาแบบธรรมชาติ ว่าเป็นได้อย่างไร เขาให้คำอธิบายว่า จิตและการสัมผัสเปิดทางเดินของพลังงงานในตัว ที่เรียกว่า Yin and Yang ทำให้อาการปวดซึ่งเกิดจากการสะสมของเสียจากเซลล์คลายไป เพราะพลังงานหมุนเวียนสารเคมีได้สะดวกขึ้น เรื่องนี้เรียกว่าการรักษาแบบตะวันออก (Oriental Medicine) ซึ่งแพทย์สมัยใหม่ยอมรับและเรียกว่า Alternative Treatment ใช้ในการผนวกการรักษาโรค

การผลิตฮอร์โมนของร่างกายจัดอยู่ในระบบการผลิตจากต่อมไร้ท่อสำคัญ รวม 6 ต่อม ต่อมไร้ท่อหมายความว่าผลิตแล้วส่งตรงเข้ากระแสโลหิตเลย นอกจากต่อมไร้ท่อแล้ว ร่างกายยังผลิตสารเคมีสำคัญจากอวัยวะอื่นๆ ด้วย เช่น ตับ

ระบบต่อมไร้ท่อประกอบด้วย 1.ต่อมพิจุอิทาริ (Pituitary Gland) 2. ต่อมไทรอยด์ (Thyroid Gland) 3. ต่อมพาราไทรอยด์ (Parathyroid Glands) 4. ต่อมอะดรีนัล (Adrenal Glands) 5. ตับอ่อน (Islets of Langerhans on Pancreas) และ 6. ต่อมเพศ (Gonads)

ต่อมพิจุอิทาริ เป็นต่อมหัวหน้าใหญ่ซึ่งบงการต่อมอื่นๆ ให้ทำตามหน้าที่ โดยสื่อสารด้วยสารเคมีซึ่งเราเรียกว่าโกรทฮอร์โมน หรือฮอร์โมนแห่งการเจริญเติบโต เมื่อร่างกายยุติการเจริญเติบโตของกระดูกและกล้ามเนื้อในวัยประมาณ 20 หรือ 25 ปี หรือบางคนที่ยังเติบโตอยู่จนอายุ 30 ปี ก็ยังผลิตโกรทฮอร์โมนอยู่ แต่โดยทั่วไปเมื่อคนเราแก่ตัว อายุมากขึ้น จะหดเตี้ยลง กระโหลกศีรษะจะหดเล็กลงทำให้เกิดผิวส่วนเกิน เป็นหนังหย่อนยานต้องทำการศัลยกรรมยกหน้าให้ตึงเต่ง ถ้าไม่ต้องการผ่าตัด ก็เสริมฮอร์โมนด้วยการสเปรย์ใต้ลิ้นสามครั้ง วันละสามเวลา เพื่อไปกระตุ้นต่อมนี้ให้ผลิตโกรทฮอร์โมนเหมือนเคยอีก ฮอร์โมนเสริมคงไม่ทำให้สูงขึ้น แต่อย่างน้อยก็ไม่หดเตี้ยลง รอยย่นไม่เกิดขึ้นตามกาลเวลาและอายุ คำถามคือว่า จำเป็นต้องเสริมโกรทฮอร์โมนในวัยกลางคนเพียงใด คำตอบคือ เมื่อแก่ตัวลง ฮอร์โมนไม่สมดุล DHEA ซึ่งเป็นตัวกระตุ้นให้ผลิตฮอร์โมนเพศไม่สมดุลย์ ทำให้หมดอารมณ์ทางเพศ หมดความสุนทรีย์ในอารมณ์รัก หรือเรียกว่าพิศวาสวาย ตายดีกว่า อะไรก็ไม่ปรารถนาอีกแล้ว โดยเฉพาะเพศชาย เมื่อร่างกายสะสมเอสโตรเจนซึ่งเป็นฮอร์โมนหญิงในตัวมากไป ทำให้หมดการกระตุ้นทางเพศไปโดยปริยาย อย่างนี้ยอมได้หรือ นอกจากนี้ สารสำคัญในโกรทฮอร์โมนหลายชนิด ยังเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดสารเคมีซึ่งรักษาโรคได้ เช่น มิอาโทรพิน เป็นสารเคมีพบในโกรทฮอร์โมนจะช่วยรักษาโรค Lou Gehrig’s Disease ซึ่งทำให้กล้ามเนื้อหมดสภาพเคลื่อนไหว และเป็นข่าวเมื่อเร็วๆ นี้ที่หมอคาโวเกียนช่วยจบชีวิตลงเมื่อปลายปีที่แล้ว หากรู้สักนิดว่า เพียงแต่ใช้โกรทฮอร์โมนแล้วมีความหวังในชีวิตใหม่ ก็คงได้อยู่ดูโลกไฉไลทั้งหมดทั้งคนไข้

ต่อมไทรอยด์ ติดอยู่กับหลอดลม ผลิตฮอร์โมน ไทรอกซีน (Thyroxine) และไทโอโดไทโรนีน (Thilodothyronine) นับว่ามีบทบาทสำคัญหลายอย่าง เช่นทำให้ไม่อ้วนตุ๊ตะเพราะส่งเสริมการใช้พลังงานในร่างกายให้เป็นปกติรูป ทำให้ไม่เกิดผิวย่นแห้ง เพราะรักษาระดับน้ำในร่างกายให้สมดุล ทำให้กล้ามเนื้อแข็งแรง เพราะสั่งการใช้แป้ง ไขมัน และโปรตีนให้สมควร ทำให้แผลหายเร็ว เพราะเสริมสร้างเซลล์ ทำให้ไม่เป็นโรคคอพอก เพราะขาดไอโอไดน์ ถ้าต่อมนี้ไม่ได้รับการควบคุมที่มีประสิทธิภาพจากฮอร์โมนหัวหน้าใหญ่คือโกรทฮอร์โมน หรือขาดฮอร์โมนจากต่อมนี้จะเห็นอาการผิวแห้ง ผอมแห้ง เซื่องซึม ไม่มีอารมณ์โรแมนติค บ่มิไก๊เอาง่ายๆ

ต่อมพาราไทรอยด์ มีอยู่ 4 ต่อมที่คอ ที่มีความสำคัญต่อระบบประสาทมาก โดยการส่งแคลเซี่ยมและฟอสฟอรัสเข้าสู่ระบบประสาทให้พอเพียง มิฉะนั้น อาจเกิดโรคลมบ้าหมูขึ้นได้ หรือมิฉะนั้นก็ขาดแคลเซี่ยมในกระแสโลหิตทำให้กระดูกและฟันอ่อนแอ นอกจากนี้แคลเซี่ยมยังช่วยดำรงสภาพกรดให้สมดุลบางทีกรดสูงขึ้นเบื้องบนทำให้มึนศีรษะ ตาพร่าได้ แคลเซี่ยมช่วยให้การทำงานของหัวใจปกติ ไม่เกิดอาการกระตุกของกล้ามเนื้อ หรือ เป็นตะคริวในกล้ามเนื้อ ซึ่งปวดมาก ถ้าต่อมนี้ไม่ได้รับการควบคุมให้ทำงานเป็นปกติ จากนายใหญ่ (Growth Hormone) ดีพอ ก็ขี้เกียจผลิตฮอร์โมนบ้าง ทำให้ร่างกายขาดฮอร์โมนจากต่อมนี้ เกิดอาการระบบประสาทและกล้ามเนื้อไม่ปกติ ถ้าขยันผลิตมากไปบ้างก็ทำให้ไปดึงเอาแคลเซี่ยมจากกระดูกมาหมุนเวียนในระบบโลหิตมากไป กระดูกไม่แข็งแรงอีก

ต่อไทมัส อยู่ตรงกระดูกไหปลาร้าตรงกลางอก ข้างล่างต่อมไทรอยด์ ต่อมนี้ตอนทารกแรกเกิดมีขนาดใหญ่ เพราะต้องพึ่งฮอร์โมนจากต่อมนี้ไปสร้างภูมิคุ้มกันโรค เมื่อร่างกายผลิตภูมิต้านทานโรคจากส่วนอื่นๆ มากขึ้น เช่นเซลล์ในโลหิตขาว น้ำเหลือง น้ำลาย และภูมิคุ้นกันในผิว ต่อมนี้ทำหน้าที่น้อยลงขนาดก็เล็กลง

ต่อมอะดรีนัล มีอยู่สองต่อมตรงส่วนบนของไต คงเคยได้ยินเขาเรียกกันว่าต่อมหมวกไตฮอร์โมนผลิตจากต่อมนี้สมควรได้รับการขอบคุณเป็นอย่างสูง เพราะถ้าเกิดไม่ผลิตฮอร์โมนขึ้นมาเมื่อไรหรือผลิตไม่พอ คุณกลายเป็นคนน่าเบื่ออย่างช่วยไม่ได้ คุณเคยนึกชอบใครสักคน เพราะเขาหรือเธอมีความกระฉับกระเฉง กระปรี้กระเปร่า ความคิดฉับไว ฉลาด มีความเป็นหญิง หรือแมนเต็มตัว ไม่ครึ่งๆ กลางๆ แบบม้าดีดกระโหลกหรือประเทือง รูปร่างเพรียว ไม่กลมตะลุ่มปุกหรือเทอะทะ มีฮอร์โมนสมดุลหมายถึงว่า มีความพร้อมเพรียงด้วยประการทั้งปวงเมื่อเข้าบทพระบทนาง ผิวพรรณดีรู้จักเอาตัวรอดในยามคับคัน การตัดสินใจมั่นคงรวดเร็ว บุคลิกที่ดีต่างๆ เหล่านี้ เป็นผลของฮอร์โมนผลิตจากต่อมอะดรีนัล ซึ่งได้แก่ สเตอรอยด์สร้างกล้ามเนื้อ อัลโคสเตอโรนช่วยการเผาผลาญไขมัน คอร์ติซอลช่วยในการป้องกันอ้วน ใช้ในการซ่อมแซมร่างกาย การเจริญเติบโต และผลิตฮอร์โมนเพศเช่น แอนโดรเจนในชาย เอสโตรเจนและโปรเจสเตอรโรนในหญิง และผลิตเอพเนฟรีนหรือ อะดรีนาลีน เพื่อความปราดเปรื่อง

ต่อมบนตับอ่อน ต่อมนี้ความจริงมีท่อต่อเข้าสู่ระบบลำไส้ มีเซลล์เรียกว่าอัลฟ่า กับเบต้า นับล้านเซลล์ อัลฟ่าผลิตกลูคากอนซึ่งเพิ่มปริมาณน้ำตาลในเลือด และกระตุ้นตับให้สลายไกลโคเจนเป็นกลูโคส สลายไขมันและโปรตีนนำไปใช้ประโยชน์ในรูปพลังงานและซ่อมแซมเสริมสร้างร่างกาย เบต้าผลิตอินซูลิน ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการควบคุมปริมาณน้ำตาล โดยสั่งให้ตับเปลี่ยนกลูโคสเป็นไกลโคเจนเมื่อจำเป็น และกระตุ้นให้เนื้อเยื่อรับกลูโคสไปใช้งานซ่อมแซมส่วนที่ได้ใช้หมดไป ถ้าร่างกายผลิตอินซูลินไม่พอ ก็เป็นผลให้กลูโคสไม่ถูกใช้งาน และเดินทางไปสู่ไต และสูญเสียกลูโคสไปกับปัสสาวะ เป็นทางไปสู่โรคเบาหวานเรียกว่า Hyperglycemia

ต่อมเพศ เพศหญิงก็ผลิตเอสโตรเจนมากหน่อย โปรเจนเตอโรนซึ่งเป็นฮอร์โมนกลางคอยสมดุลฮอร์โมนอื่นๆ ก็มีบ้าง และผลิตเทสโทสเตอโรนน้อยหน่อย เพศชายก็ผลิตเทสโทสเตอโรนมากหน่อย ผลิตเอสโตรเจนน้อยหน่อย ถ้าเกิดผลิตเอสโตรเจนมากไปอาจเสื่อมความอยากมีแฟนเสียเฉยๆ เดี๋ยวนี้แพทย์ เริ่มคิดแล้วว่า การที่เอสโตรเจนสะสมในร่างกายมากเกินไปทั้งเพศหญิงและเพศชาย ไม่ใช่ของที่ดี เพราะก่อให้เกิดความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคความต้องการทางเพศเสื่อม แพทย์เลยผลิตครีมโปรเจสเตอโรนใช้ทาภายนอกบนผิวส่วนที่บาง เช่นคางสองชั้น หน้าท้อง ใต้แขน สะโพกบน ครีมจะซึมเข้าไปสู่จุดรับ เปลี่ยนไขมันเป็นพลังงาน ลดส่วนไขมันพอก และเปลี่ยนฮอร์โมนที่มากเกินขนาดความต้องการของร่างกายให้สมดุลเป็นปกติ ฮอร์โมนเพศช่วยให้มีบุคลิกเป็นเสน่ห์ ใครเห็นก็อดรักไม่ได้ เพราะแรงดึงดูดมาจากฮอร์โมนเพศ ตาก็ใสแวววาว ถ้าเป็นหญิงก็เรียกว่าหยาดเยิ้ม มีความเชื่อมั่นในตัวเอง และองอาจ

จะเห็นความสำคัญแล้วว่า เพียงฮอร์โมนจากต่อมพิจุอิทาริเท่านั้น ที่ร่างกายจะได้รับการกระตุ้นให้มีฮอร์โมนอื่นๆ ที่จำเป็นอีกหลายอย่าง พอล่วงเข้าวัยกลางคน ต่อมพิจุอิทารีจะเหนื่อยล้า ผลิตฮอร์โมนน้อยลง เดี๋ยวนี้ฮอร์โมนเสริมจากต่อมพิจุอิทาริมีบทบาทมากขึ้นในการชดเชยความเหนื่อยล้านั้น ให้ได้รับการกระตุ้นให้ทำงานอันสมควรต่อไป เรียกว่า RA-H (Reverse-Aging Hormone, Growth Hormone)