คุณนึกออกไหมเวลาฟังเพลงของชรินทร์ นันทนาคร แล้วติดใจแม้แต่เสียงในลำคอก็ไพเราะน่าฟัง หรือตอนคุณสอบวิชาเลขคิดในใจ ทำไมคิดได้เร็วและคำตอบถูกต้อง แต่ถ้าจะให้คิดส่งยานอาวกาศออกไปนอกโลกคงไม่มีปัญญาถึงปานนั้น คนที่คิดเร็ว ก็อาจไม่ช่างพูดหรือเจรจามากมาย เพราะเอาแต่ใช้สมองคิด ไม่ใช้ปากขยับพูด เหมือนคนช่างพูดไม่ค่อยจะใช้สมองคิดว่าคนฟังจะเกิดความรู้สึกดีหรือไม่ เอาเป็นว่า สมองด้านหน้าเป็นศูนย์กลางการพูด (Speaking Center) อยู่ส่วนล่างจากสมองส่วนบนที่เป็นศูนย์กลางของการเคลื่อนไหว (Motor Center) และศูนย์แห่งความรู้สึก (Sense Center) ขาดการประสานงานกันเหมือนกลุ่มคนเดินขบวนที่เอาแต่ตะโกนปาวๆ หารู้สึกไม่ว่าคนล้มข้างหน้าและได้เหยียบกันตายไปแล้วกว่าร้อย เราถึงพูดว่าการทำงานของสมองนั้นเป็นการประสานงานที่น่ามหัศจรรย์ บางทีรับรู้แล้วคิดเสียก่อนพูด หรือเห็นแล้วจากสายตาที่ผ่านมาจากศูนย์กลางการเห็น (Visual Center) ที่อยู่ด้านหลัง หรือได้ยินคนร้องแล้ว จากศูนย์แห่งภาษา (Language Center) ที่อยู่ด้านบนสุดของสมอง หรือมองเห็นคนล้มบนถนนแล้วจากสมองส่วนหลัง (Visual Center) แต่ใช้สมองส่วนบนหยุดการเดินไม่ทัน เลยเหยียบหรือล้มทับกันตายนับร้อย คนดูคนฟังข่าว ก็ได้แต่รู้สึกเสียใจ แต่ไม่เข้าใจ เพราะ Center of Reasoning คือ ศูนย์กลางการทำงานของสมองส่วนหน้าแห่งเหตุผลยังมองไม่ออก หรือไม่สามารถหยุดการทำงานเคลื่อนไหวของเท้าและปาก จาก Motor Center ที่อยู่ติดกันตรงสมองส่วนบนสุดได้ ทำให้หยุดการเดินของเท้าไม่ทัน เลยเหยียบกันตายกว่าร้อยคน เนื่องจาก Sense Center อยู่ด้านบนสุดสั่งงานไปยัง Motor Center ที่รอบนอกของสมองไม่ทันการที่จะสั่งงานไปด้านหน้าที่ศูนย์แห่งเหตุและผล (Center of Reasoning) ฝูงชนจึงดันคนข้างหน้าเหยียบล้มตายเกินร้อย ถึงแม้ศูนย์กลางการได้ยิน (Center of Hearing) จะอยู่ใกล้ชิดกับ Motor Center ตรงส่วนบนของสมอง ก็สั่งงานไปที่เท้าให้หยุดไม่ทันเสียแล้ว เพราะแหล่งส่งข่าว เรียกว่า Hypothalamus อยู่ล่างลงไปจากแหล่งได้ยินสั่งงานให้เท้าหยุดไม่ทัน

การทำงานของสมองนั้น แยบยล คือการสั่งงานจากสมองส่วนหน้าอยู่ใกล้ปาก และติดกับศูนย์การได้ยินที่สมองส่วนหลังซึ่งอยู่ใกล้กับหู แต่ไกลจากเท้า ถึงสมองจะรับรู้ว่าคนร้องบนพื้น ก็สั่งไปยังเท้าให้หยุดไม่ทัน ทั้งร่างกายล้มทับคนนอนอยู่บนถนน ระบบหายใจทำงานไม่ได้ เลยถึงแก่ความตายกันมาก การประสานงาน Hypothalamus ที่จะส่งข่าวจากการได้ยินด้วยหู ต้องร่วมงานระหว่างระบบไฟฟ้า (Electrical System) และระบบสารเคมี เรียกว่า Endocrine System เป็นเหตุผลว่า ทำไมคนเราจึงควรนอนหลับพักผ่อนอย่างน้อยวันละ 8 ชั่วโมง และกินผักสดผลไม้สด เพื่อให้ระบบการย่อยทำงานได้สารเคมีเพียงพอในการช่วยให้ประสานและอวัยวะทำงานสมบูรณ์เต็มที่ ระหว่างที่เราไม่ใช้ร่างกายทำงานอย่างอื่น นอยเสียจากระบบย่อยและระบบประสาทป้อนสารเคมีให้สมองในระหว่างที่นอนหลับเท่านั้น และอีก 10 ระบบของร่างกายสามารถทำงานได้ไม่บกพร่อง โดยมี Cerebellum เป็นส่วนล่างจากสมองทำงาน ช่วยให้การเคลื่อนไหวของร่างกายสมบูรณ์ยิ่งขึ้น อีกต่อมหนึ่งที่จะผลิตสารเคมีจากอาหารที่เราบริโภคก็คือ Pituitary Gland อยู่ด้านล่างสุดส่วนหน้าของสมอง นับว่าเป็นต่อมสำคัญมากต่อร่างกาย เพราะถ้าต่อมพิจุอิทาริให้ฮอร์โมนไม่ครบถ้วน ก็อาจร่วมเพศ หรือไม่ครบเพศ สมองสามารถติดต่อส่วนอื่นๆ ของร่างกายโดยผ่านทางกระดูกสันหลัง ซึ่งจะมีเส้นประสาทเรียกว่า Brain Stem ส่วนสำคัญอีกส่วนหนึ่งไม่รวมกับสมองก้อนใหญ่ ชื่อว่า Thalamus เป็นสถานีสื่อสารและแยกแยะข่าวที่สมองต้องการส่งให้ถูกแหล่ง

สมองของเรา ไม่สามารถวัดได้อย่างขนาดของหัวใจเท่ากับกำมือ แต่ดูได้จากขนาดศีรษะ อาจมีศีรษะแบนเพราะนอนหงายตอนเป็นทารก แต่อาจฉลาดปราดเปรื่อง แล้วแต่สมรรถภาพสารที่ป้อนสมอง ศีรษะอาจไม่ใหญ่นัก แต่อาจมีสายตาดีจนแก่ เพราะศูนย์กลางการเห็นคือ Visual Center อยู่ด้านหลัง ใกล้กับต่อมสร้างฮอร์โมนให้ร่างกาย เรียกว่า Pineal Gland ใกล้กับ น้ำหล่อเลี้ยงศีรษะ (Cerebrospinal Fluid) ที่เป็นเสมือนป้องกันสมองและมีน้ำหล่อเลี้ยงล้อมรอบ

Center of Hearing ทำงานร่วมกับหู คือ Corpus Calosum อยู่ใกล้กับ Hypothalamus ซึ่งสำคัญมาก ในการทำหน้าที่ประสานงานร่วมกับ 10 ระบบ ของร่างกาย โดยสั่งงานผ่านระบบไฟฟ้า (Electrical System) และ ระบบสารเคมีจากการสังเคราะห์อาหาร (Chemical System) ทั้งสองระบบนี้ อยู่ส่วนหน้า ใกล้ดวงตา เพื่อที่จะประสานงานจากการมองเห็นแล้วตัดสินใจได้ทันท่วงที และที่น่าสนใจก็คือ อยู่ใกล้กับการรได้กลิ่นจากจมูก คือไม่ว่าจะเห็นด้วยตา ได้กลิ่นจากจมูก แล้วสามารถประสานงานให้กล้ามเนื้อหรือกระดูกทำการเคลื่อนไหวได้ทันท่วงที ไม่ใช่ว่าเหยียบกันตายโดยอุบัติเหตุ

กล่าวมาทั้งหมดนี้ ใช่ว่าจะครบถ้วนสาระการทำงานของสมอง สมองซีกซ้ายบ่งถึงการ เป็นคนถนัดมือขวา พูดเก่ง เขียนหนังสือเก่ง ตรรกวิชาเก่ง สมองส่วนขวาเป็นคนสนใจด้านดนตรี มีพรสวรรค์ด้านเพลง เช่น ชรินทร์ นันทนาคร ร้องเพลงเพราะเสียงดีเข้ากับดนตรีได้ทุกคำร้อง เป็นคนเขียนเก่ง พูดเก่ง ดีทางด้านการเขียน การประพันธ์ การอ่าน การคิด การมีตรรกวิทยา

การทำงานของสมอง ผ่านแผนงานอันรอบคอบทุกด้าน ในการประสารระบบทั้งหมด สังเกตได้ว่า สัตว์ก็มีความคิดที่ฉลาด เอาตัวรอดได้ เช่น ลูกแมว เมื่อเล่นเตะองุ่นเข้าไปในตู้ เขาจะไม่เอาลำตัวเข้าไปในซอกตู้เพื่อคาบองุ่น แต่เขาจะใช้หน้ายื่นไปจนสุดความสามารถ ร่างกายของเขาจะได้ไม่ติดข้างซอกตู้ หรือสัตว์คิดหนีความอดอยากมาสู่ถนนใหญ่ ส่งเสียงร้องเพื่อให้คนได้ยินและช่วยเขาได้สำเร็จ ฉะนั้น ธรรมชาติได้สร้างระบบจนครบถ้วน เพื่อมิให้ขาดตกบกพร่องในการประสานงานเพื่อยังชีวิต แม้แต่พืช ก็รู้จักรักษาชีวิตด้วยระบบของพืช หันใบไปสู่แสงแดดเพื่อสังเคราะห์สารเคมีเพื่อการเจริญเติบโต และออกดอกเพื่อสืบตระกูลมนุษย์ก็ได้รับสารเคมีจากพืชเพื่อสืบต่อสารเคมีที่มนุษย์สร้างเองไม่ได้ เราก็จรรโลงชีวิตพืชด้วยการรดน้ำ เพราะถ้าฝนไม่ตกไม่มีน้ำ พืชอาจยังชีวิตไม่ได้ คนก็ขาดสารเคมีที่ร่างกายมนุษย์ต้องการเพื่อการเจริญวัย ถึงแม้จะกินสัตว์ แต่สัตว์อาจไม่ให้สารเคมีที่พืชสร้างได้ เรียกว่า การทำงานของสมองได้วางแผนอย่างรอบคอบ เพียงแต่สนองตอบความต้องการให้ครบ ก็จะเจริญวัยได้นาน

สรุปโดยทั่วไป การทำงานของสมองส่วนหน้าประกอบด้วย การได้กลิ่น การเห็น การพูด การมีเหตุผล การบงการ การเคลื่อนไหว การมีอัจฉริยะหรือความฉลาด การเรียนรู้ภาษา การสร้างฮอร์โมนหรือสารที่จำเป็นต่อการใช้งานของร่างกาย การป้องกันศีรษะและร่างกายด้วยน้ำหรือกระดูกและกล้ามเนื้อ การประสานงานทั่วไปของระบบสารเคมีกับระบบการเคลื่อนไหวของร่างกาย ผ่านการกระจายและส่งข่าวไปสู่ส่วนต่างๆของร่างกาย ด้วยระบบการผลิตฮอร์โมนและส่งข่าวสารถึงกันและกันภายในร่างกาย และรับข่าวสารจากสิ่งแวดล้อม ทั้งหมดนี้ เป็นเพียงหลักการ ในภาคปฏิบัติ มนุษย์นับว่าสัตว์ประเสริฐ ควรปรับปรุงการทำงานของร่างกาย ให้เอื้อประโยชน์และความสุขแก่บุคคลอื่น สัตว์อื่น และสิ่งแวดล้อมทั่วไป