สุขภาพและการบำบัด
สดศรี สุริยะฉาย
ความสุขมาจากไหน

ในสมองของเราหรือของสัตว์มีการติดต่อสื่อสารจากแม่เหล็กและไฟฟ้าระหว่างเซลล์ ที่เราเห็นแมวบางตัวรู้จักคิดปกป้องอาหารไว้ให้แมวเด็กๆโดยไล่แมวตัวโตที่อื่นที่มาแย่งอาหารที่จัดเตรียมไว้ให้แมวเด็กๆหลายตัว เมื่อมีแมวตัวโตจะมาแย่งกินอาหารที่ในถาดนั้น แมวฉลาดตัวนั้นก็จะเข้าไปขับไล่ เพื่อเก็บไว้ให้แมวเด็กๆมีอาหารพอเพียง ส่วนตัวเองก็ไปกินอาหารที่เตรียมไว้ให้ที่อื่น ที่แสดงให้เห็นว่า การสื่อสารระหว่างเซลล์ในสมองของสิ่งมีชีวิตนั้นเป็นปกติ ถ้าหากมีอาการไม่ปกติอย่างใดก็ตาม จะส่งผลไปสู่อวัยวะส่วนอื่นๆ เช่นหัวใจ ปวดท้อง ปวดศีรษะ ต้องพบแพทย์แต่ละสาขาที่เกี่ยวข้องกับอาการ เช่น แพทย์ด้านจิตวิทยา Psychiatrist หรือด้านโครงสร้างกระดูก Osteopathic ที่หลังจากจบการศึกษาแล้วต้องต่อการศึกษาอีก 4 ปี สำหรับปริญญาโทด้านจิตวิทยา ที่เชี่ยวชาญแต่ละแขนง เช่น ยาเสพติด โรคเกี่ยวกับผู้สูงอายุ โรคของเด็กวัยเยาว์ หรือโรคทางกรรมพันธุ์ และผ่านการรับรองจาก สมาคมจิตวิทยาแห่งสหรัฐอเมริกาด้วย จึงจะจ่าย ยาบำบัดได้ในโรงพยาบาล นอกจากนี้ นักวิจัยจิตศาสตร์ Psychoanalyst ที่รู้จักกันในนามของ Psychiatrist หรือ Psychologist ที่เรียนมาโดยเฉพาะในนการวิจัยอาการของโรคที่ดำเนินอยู่ในระบบประสาทและร่างกายของผู้ป่วย ซึ่งอาจมีต้นตอมาจากปัญหาทางอารมณ์ หรือ ปัญหาในกาดำรงชีวิตแพทย์ที่บำบัดอยู่ก็จะสั่งยาและรับเข้าบำบัดในโรงพยาบาลต่อไป

นักจิตวิทยา Psychoanalyst จะมีดีกรีผ่านการอบรมขั้นสูงต่อไปโดยมากเป็นดีกรีระดับปริญญาเอก เรียกว่า PhD และมีการอบรมพิเศษเพิ่มเติมแต่ละสาขานอกเหนือจากนั้นด้วย บางทีก็ใช้วิธีการบำบัด เพิ่มเติม ทางการกำหนดจิต Hypnotism แต่ไม่มีการสั่งยา

บางทีการบำบัดกระทำโดย Psychoanalyst social worker ถึงแม้จะไม่ใช่หมอแต่ก็ได้รับการอบรมพิเศษสำหรับการบำบัดโดยได้รับใบอนุญาตพิเศษเฉพาะทาง แต่จะไม่สั่งยาหรือทำการตรวจร่างกายเป็นพิเศษโดยเฉพาะ

บางทีการบำบัดกระทำโดย Psychiatric nurse ซึ่งเป็น พยาบาลลงทะเบียนโดยเฉพาะเรียกว่า RN ที่มีดีกรีสาขาสูงขึ้นไปอีก ที่จะสามารถทำการบำบัดรักษาหลายกรณี แล้วแต่ว่าจะสามารถทำงานโดยลำพังหรือโดยการสั่งงานจากแพทย์

ผู้ที่รับการบำบัดอาจถามผู้ที่จะให้การรักษาตนว่า ผู้บำบัดผู้นั้นจบการศึกษาสาขาอะไรหรือจะใช้การบำบัดแบบไหน จะทำอย่างไร จะใช้เวลานานเท่าใด ผู้บำบัดจะสั่งยาให้หรือเปล่า หรือผู้บำบัดจบการศึกษาแขนงไหนจึงจะทำการบำบัดวิธีนี้ หรือผู้บำบัดจะยินยอมการประกันสุขภาพที่คุณมีอยู่ไหม

การบำบัดอาจกระทำผ่านกรรมวิธีหลายอย่าง อาทิ การบำบัดทางพฤติกรรมความเป็นอยู่ การบำบัดแบบกลุ่มหรือครอบครัว การบำบัดโดยใช้ยา การบำบัดโดยการสังเกตผลที่เกิดขึ้นจากการตอบรับของร่างกาย เช่นการเต้นของหัวใจ หรือการหายใจ และการบำบัดโดยวิธีผ่อนอารมณ์ หรือใช้แบบแก้ความเครียดทางอารมณ์ บางทีการบำบัดใช้วิธี Electro convulsion therapy หรือ electroshock ที่เข้าใจกันทั่วไปว่า shock treatment สำหรับอาการรุนแรง ในบางกรณีฉุกเฉินอาจใช้วิธี schizophrenia เพื่อป้องกันการฆ่าตัวตาย ก่อนเริ่มทำการบำบัดผู้ป่วยอาจได้รับการผ่อนคลายกล้ามเนื้อหรือทำให้หมดสติโดยการฉีดยา หรือใช้ยาควบคุมการเต้นของหัวใจ มีการเสริมออกซิเจนให้ผู้ป่วยเพื่อป้องกันการขาดการหายใจฉุกเฉิน

การค้นหาสาเหตุของความเครียดทางอารมณ์ ในกรณีที่ไม่แน่ใจว่าเป็นอยู่หรือไม่ อาจสังเกตว่ามีความเครียดตลอดเวลาเป็นระยะยาวหรือไม่ หรือผ่านความหม่นหมองทางอารมณ์หรือไม่ เช่นมีการเสียชีวิตของญาติใกล้ชิด

เราควรสังเกตอาการของผู้อยู่ใกล้ชิดก่อนที่จะสายเกินไป เช่นฆ่าตัวตาย จึงควรสังเกตความเป็นอยู่ประจำวัน ปรึกษาแพทย์หรือโทรศัพท์ฉุกเฉิน หรือไปโรงพยาบาลฉุกเฉินทันที เมื่อสังเกตว่า บุคคลนั้นมีความหม่นหมองเป็นนิจ มีอารมณ์แปรปรวน หรือมีแววว่าจะฆ่าตัวตาย สตรีมักเป็นเหยื่อของอารมณ์มากเป็นสองเท่า ทั้งนี้ พื้นฐานการศึกษาและรายได้ก็มีส่วนบ่งบอกอารมณ์เครียดรุนแรงด้วย

สมุนไพรพื้นบ้านอาจมีส่วนช่วยบรรเทาความเครียดได้ เช่น St.John’s Worth ผู้เขียนใช้ใบย่านางบดและกรองดื่มเมื่อมีอาการเจ็บหัวใจเพราะเตาแก๊สรั่วเป็นคาร์บอนโมนอกไซด์อยู่ 2 ปี จนลืมไปต้องถอดสัญญาณกันภัยออกเพราะเสียงดัง เดี๋ยวนี้พยายามไม่ใช้เตาแก๊ส เผลอๆอาจส่งโรงพยาบาลฉุกเฉินเหมือนที่ติดจากคนดูแลสมัยก่อน ยิ่งไวรัสที่อยู่ในอากาศทุกวันนี้ ควรใส่หน้ากาก และถุงมือเมื่ออกนอกบ้านเสมอ โชคดีที Adult Daylight Healthcare Venture ส่งอาหารมาให้อาหารที่ได้รับนั้นสร้างความสุขและเป็นบ่อเกิดของบทความนี้ เนื่องจากรอรับโทรศัพท์ว่าอาหารจะมาส่งกี่โมง เพราะ AT&T ตัดสายทิ้งที่ชำระทุกเดือนแต่แผนกบัญชีเขาทำผิดพลาดนานแล้ว เลยใจกระวนกระวาย จนกระทั่งได้ลิ้มรสอาหารดีครบคุณค่า มีผักสดจิ้มน้ำสลัดอร่อย กับ แกงจืด ทานกับข้าวผัดที่ปรุงเองครบตามสูตรที่ทำให้ข้าวมีหลากสีและโปรตีนครบ เมื่อทานก็รู้สึกเป็นสุข เพราะความขอบคุณและสมหวังกับความอิ่ม

เมื่อสมองของเรามีความสุข มีสารหลั่งเรียกว่าโซมาโตโทรพิน Somatotropin ผลิตโดยระบบต่อมไร้ท่อในร่างกาย ที่รู้จักกันดีก็เช่น เอสโตรเจน ฮอร์โมนเพศหญิง เทสโทสเตอโรน ฮอร์โมนเพศชาย และฮอร์โมนกลางที่จะทำหน้าที่สมดุลฮอร์โมนเพศ ชื่อโปรเจสเตอโรน และที่โด่งดังได้แก่ DHEA ซึ่งเป็นฮอร์โมนโมเลกุลสุดท้ายของโซมาโตโทรพิน ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นฮอร์โมนนายใหญ่ ปล่อยออกสู่ร่างกายคนเราโดยส่วนหน้าของต่อมพิจุอิทาริ เรียกว่า โซมาโตทรอปส์ (Somatotrophs) การปล่อยสารนี้อยู่ภายใต้การควบคุมของไฮโปทาลามัสที่ให้ฮอร์โมนชนิดหนึ่งออกคำสั่งให้ปล่อยโกรทฮอร์โมน คำว่าฮอร์โมนหมายถึงการคุยกันระหว่างเซลล์ เป็นคำสั่งบงการให้เซลล์ทำงาน ฉะนั้น การทำความสุข เมื่อได้กินอาหาร ตกถึงท้อง ผ่านการย่อยอาหารส่งไปสู่เซลล์สมอง ก่อให้เกิดความสุข สมองมีฮอร์โมน คือสารสื่อสารระหว่างเซลล์ ทำให้ง่วง ระหว่างการหลับ คือการทำงานผลิตฮอร์โมนเพื่อสั่งการในระบบร่างกาย 10 ระบบ

ความสัมพันธ์ในการสั่งให้ปล่อยโกรทฮอร์โมนเข้าสู่ระบบในร่างกายเกี่ยวโยงไปถึงการทำงานของฮอร์โมนอีกชนิดหนึ่ง คือ สารปัจจัยแห่งการเติบโตทำหน้าที่เหมือนอินซูลิน (Insulin-like Growth Factor-1, IGF-1) สารนี้สม่ำเสมอมากกว่า จึงถูกนำมาใช้ในการรักษาระดับโกรทฮอร์โมนในร่างกาย การขาด IGF-1 นานๆจะก่อให้เกิดการหย่อนสมรรถภาพในการสังเคราะห์แป้ง อันเป็นบ่อเกิดของเบาหวานซึ่งสามารถรักษาได้โดยการให้โกรทฮอร์โมนบำบัด (HGH Therapy) ผู้เขียนเคยทำผู้แทนจำหน่ายโกรทฮอร์โมน ขนาดขวดละหนึ่งออนส์ราคาสองร้อยเหรียญ การใช้โกรทฮอร์โมนช่วยให้ร่างกายชะลอความชรา กับทำงานสร้างฮอร์โมนที่สำคัญ ก่อให้เกิดความสุข เสมือนหนึ่ง การบริโภคอาหารครบคุณค่า และเซลล์สมองมีการผลิตฮอร์โมน เราเองมีครบ 10 ระบบ เริ่มจากระบบสื่อสารคุมในระบบประสาท ต่อมพิจุอิทาริใต้สมองขนาดเท่าเม็ดถั่ว ทำงานโดยการควบคุมของสาร 11 ชนิดผลิตจากไฮโปทาลามัส ต่อมนี้กระตุ้นความหิว ความง่วง การตื่น การเคลื่อนไหว อุณหภูมิ ความคิด ความสุข และผลิตฮอร์โมนที่จะบงการ